img216 (13)

III. Nauka pisania

1. PRZESŁANKI PSYCHOLOGICZNE I DYDAKTYCZNE NAUKI PISANIA

Prawidłowy przebieg procesu opanowywania techniki pisania zależy od dostatecznego poziomu rozwoju analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno--ruchowego. Pożądany poziom rozwoju tych analizatorów wyraża się możliwością dokonywania w obrębie każdego z nich analizy i syntezy wyrazów, zarówno bowiem analiza, jak i synteza są niezbędne do zrozumienia i ujęcia struktury wyrazów, składających się na pisany tekst, i do odtworzenia tej struktury bez posługiwania się wzorem. Oczywiste jest przy tym, iż dzieć-ko musi umieć odczytać napisany przez siebie tekst, umiejętność zaś czytania również uwarunkowana jest zdolnością dokonywania syntezy, którą zazwyczaj poprzedza analiza.

Proces pisania w początkowej fazie nauki przebiega prawidłowo, jeśli dziecko osiąga dostateczny poziom rozwoju drobnych grup mięśniowych dłoni i palców oraz zdolność ich koordynacji. Ręka dziecka 6—7-let-niego jest jeszcze słaba, zwłaszcza że w tym okresie nie ukończony bywa proces kostnienia. Przy pisaniu, które wymaga dużego, jak na małe dziecko, wysiłku fizycznego i psychicznego, często występują objawy zmęczenia, co ma niekorzystny wpływ na przebieg i jakość pracy wykonywanej przez dziecko.

Do czynników/, od których zależy prawidłowość prze-

SO biegu nauki pisania, zalicza się także umiejętność skupienia uwagi dowolnej, odpowiedni poziom rozwoju pamięci, zdolności rozumowania i stopień łatwości przechodzenia od myślenia konkretnego do uogólnienia i abstrahowania, a także poziom rozwoju mowy. O poziomie rozwoju mowy decyduje przy tym nie tylko liczba słów, ale i poziom ich rozumienia, tj. opanowania ich znaczeń.

Aby dziecko zdobyło właściwe rozumienie znaczeń lów, których używa, powinno posiadać wiele doświad-< zeń konkretnych, o szerokim zakresie — itak, aby mogło dojść do uogólnień na podstawie wielu różnorodnych przypadków konkretnych i zdobywać pojęcia

0    bogatym znaczeniu przy równoczesnej ścisłej, dokładnie określonej ich treści¹.

Szczególną trudność sprawia dzieciom uściślanie

1    klasyfikowanie pojęć na nadrzędne i podrzędne oraz wyodrębnienie cechy głównej, decydującej o centralnym, realnym znaczeniu słowa, odpowiadającej podstawowemu pojęciu, a także różnych znaczeń słowa zależnych od treści, do których się odnoszą. Mając to na uwadze trzeba łączyć stale naukę pisania z pracą nad rozwojem mowy dziecka zarówno w zakresie bogacenia jego słownictwa, jak i uściślania znaczeń słów przestrzegając prawidłowego ich używania w różnych kontekstach (w mowie i w języku pisanym).

Psychologowie wskazują również na zależność pisania od wyrobienia nawyków wyższego rzędu, do których zalicza się zdyscyplinowanie, podporządkowanie się poleceniom nauczyciela i stosowanie się do jego wskazówek².

Między mową pisaną a mową ustną zachodzi współ-

' L. Wołoszynowa Młodszy wiek szkolny w „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży” pod red. M. Żebrowskiej. Warszawa 1966, PWN,

S. 355.

¹ Tamże, j.w.

81

6 — 0 trudnej sztuce...