img231 (18)

') 6 2. I*()I)STAWY PSZC/I I.NICTWA

żuje na to także stosunek średnicy komórek pszczelich do trutowych. Podczas, gdy u A.mellifera wynosi on 1:1,30, u karliczki - 1:1,59 (Ryc. 2.1.2.6.a.). Niewielkie rozmiary ciała robotnic są przystosowaniem gatunku do specyficznych warunków środowiskowych, przede wszystkim do niewielkiego gniazda w krzewach gęsto pokrytych liśćmi.

Obok wielu pojedynczych cech, szczególnie w użyłkowaniu skrzydła, jest kilka szczególnych, występujących tylko u pszczół karłowatych:

1.    Pięta tylnego odnóża trutnia jest wyprofilowana w kształcie kciuka, co nadaje

jej wygląd dłoni w rękawicy jednopalczastej. Kciuk ten po stronie wewnętrznej zaopatrzony jest w sztywne, ostre kolce, zaś dłoń pięści pokrywa delikatny puszek z pierzaście zrolowanych włosków. Te wyraźne struktury pozwalają przypuszczać, że chodzi tu o specyficzny organ czepny, swoistego rodzaju klamrę, przy pomocy której przytrzymywana jest matka podczas kopulacji. Procesu tego jeszcze nie obserwowano, klamra ta jednak pasuje bardzo dokładnie do tylnego odnóża matki.

2.    Aparat kopulacyjny (endophallus) pszczoły karliczki i innych gatunków z ro

dzaju Apis bardzo się różnią. Odróżnić w nim można charakterystyczne haki, zakończone cienkim zaostrzeniem, dopasowanym do kanału nasiennego. Dzięki takiej strukturze w czasie kopulacji nasienie nie dostaje się do jajowodów matki, lecz jest bezpośrednio wstrzykiwane do zbiorniczka nasiennego. Należy sobie proces ten wyobrazić następująco: ostro zakończony aparat kopulacyjny wprowadzany jest do ujścia zbiorniczka nasiennego i wówczas następuje wytrysk nasienia. W ten sposób nie następuje strata nasienia, które u naszych pszczół w 90% wydalane jest na zewnątrz. Dlatego też do unasienienia matki wystarcza jedynie jeden do czterech trutni. Ponieważ przy tej „bezpośredniej” kopulacji nie powstaje znamię godowe, śluz jest potrzebny jedynie do wypchnięcia nasienia z kanału wytryskowego, gdyż nie posiada on mięśni. Fizjologia robotnic. Według obserwacji badaczy indyjskich czas trwania stadiów rozwojowych robotnic jest prawie identyczny jak u pszczół europejskich (łączny okres rozwoju wynosi 20,6 dni). Jaja karliczki są mniejsze (długość 1,68 mm) niż pszczoły wschodniej (1,75 mm) i olbrzymiej (1,98 mm - Woyke 1975 b).

Średnia długość życia 10 znakowanych pszczół w rodzince posiadającej czerw wynosiła 61,2 dni. Jest to prawie 2,5 raza dłużej niż u naszych pszczół. Ostatnia / zaznakowanych pszczół padła po 118 dniach. Wyjaśnia to niektóre istotne właściwości rodzinek, jak na przykład: szybki rozwój maleńkich roików do silnych rodzinek, zdolność niszczenia poprzedniego gniazda i wykorzystania go bez wyraźnych strat do tworzenia nowego, czy wielokrotne rojenie się.

Indywidualna podatność na temperaturę karliczki jest inna niż u naszych pszczół, co sprawia, iż rano zaczyna ona latać 2 godziny później, przy temperaturze 18°C wobec 10^l,C u A.mellijera. Za to lata także w godzinach południowych, przy temperaturze powyżej 40°C, podczas gdy nasza pszczoła w takim upale zupełnie nie wylatuje. Możemy więc mówić o charakterystycznym przesunięciu dziennego wzorca lotów. Rodzaj zamocowania plastra karliczki jest zupełnie odmienny, niż u innych gatunków pszczół. W grupie cerana-dorsata-mellifera budowę plastrów pszczoły zaczynają zawsze od pionowej ściany środkowej (węzy), aby następnie budować ściany sześciokątnych komórek. Plaster mocowany jest do szerokiej, poziomej powierzchni (gruba gałąź, wystająca skała, deska), gdzie pierwsze komórki wraz z bocznymi ścianami służą do przymocowania plastra.

Typ konstrukcyjny plastra karliczki określany jest specyfiką miejsca gniazdowania. Najczęściej zakłada ona gniazdo na gałązkach grubości palca jakiegoś krzewu, lub niewielkiego drzewa. Wobec tego gałązkę całkowicie otacza plaster (Ryc. 2.1.2.6.b.). Rój rozpoczyna budowę plastra poprzez obudowę gałązki sześciokątnymi komórkami. Na bazie tej następuje budowa ścian komórek, promieniście ku dołowi, ku górze i na boki. Gdy dwie piono-

Ryc. 2.1.2.6.b. Plasterek z wyraźnie widoczną „czapą miodową” ale bez miodu, widoczny także czerw pszczeli i mateczniki na skraju plasterka(wg N. Koenigera)

we, ku dołowi budowane komórki spotkają się obok siebie, zwracają swoje osie na zewnątrz i powstają tym sposobem pod gałązką poziome komórki, których dna tworzą teraz wtórnie środkową ścianę plastra.

( zerw znajduje się jedynie w pionowej części plastra, pod gałązką, na której jest zamocowany. Część ta jest jednakowej, 16 mm grubości, podczas gdy komórki, gdzie gromadzony jest miód, w tzw. „pokrywie miodowej”, w zależności od wypełnienia miodem, mogą mieć głębokość 20-30 mm. Odpowiednio do rozmiarów ciała karliczki, niewielka jest także średnica komórek i wynosi tylko 2,7-3,1 mm. W 1 dm² plastra jest od 1190-1560 komórek w zależności od wielkości osobników. Populacje na północy są większe od obserwowanych na południu. Plastry