img252 3

nic tylko halofilc charakteryzują się zdolnością do wzrostu w podwyższonym stężeniu NaCl. S. aureus rośnie na podłożu zawierającym 7% NaCl, podobnie zachowują się niektóre bakterie mlekowe (Lactobacillus), paciorkowce

kałowe (Enterococcus) oraz niektóre gatunki drożdży. Zainteresowanie tymi bakteriami ma również charakter praktyczny, są one bowiem zagrożeniem dla konserwowanej przez zasolenie żywności.

16.4.    Ciśnienie mechaniczne

Bakterie, zwłaszcza zdolne do przctrwalnikowania, są w znacznym stopniu oporne na działanie wysokiego ciśnienia mechanicznego. Wykazano, że formy wegetatywne bakterii, zarówno Gram-dodatnich jak i Gram-ujemnych, nic giną pod wpływem ciśnienia odpowiadającego 5000 atm (ponad 50 tys. MPa). Silnie oporne są pod tym względem endospory, które nic tracą zdolności do kiełkowania poddane uprzednio działaniu ciśnieniu mechanicznego 20000 atm (200 tys. MPa). Podobne właściwości wykazują produkty bakterii - enzymy oraz toksyny. Zostało to wykorzystane do opracowania metody izolacji składników ściany komórkowej, enzymów i toksyn z zamrożonych komórek bakterii za pomocą tzw. pras X. Metoda ta jest bardzo przydatna w badaniach cytologicznych oraz biochemicznych drobnoustrojów.

16.5.    Ciśnienie hydrostatyczne

Wysokie ciśnienie hydrostatyczne (do 1150 atm - 11 tys. MPa na głębokości 8 km) występujące jedynie w głębinach oceanów (Rów Filipiński, Rów Mariański) hamuje również zdolność wzrostu drobnoustrojów. Większość bakterii wodnych dobrze rozwija się przy ciśnieniu 375 atm (3 tys. MPa) na głębokości 3,5-4 km. Niewiele gatunków bakterii udało się wyizolować z dna głębin morskich. Bakterie te, tzw. barofile, dzielimy na dwie grupy - barofile „prawdziwe” - niezdolne do wzrostu w niższym ciśnieniu hydrostatycznym oraz drobnoustroje „barotolcrancyjnc”, które można hodować również w warunkach normalnych. Wśród tych mikroorganizmów przeważają formy zdolne do wzrostu jedynie w środowiskach bogatych w substancje odżywcze, jakkolwiek wykryto również szczepy oligotroficzne. Bakterie barofilnc bardzo trudno hodować w warunkach laboratoryjnych, stąd jak dotychczas informacje o ich metabolizmie są niepełne. Stwierdzono, że struktura membrany komórkowej, procesy transkrypcji i translacji, jak również aktywność enzymów zależą u tych bakterii od wysokiego ciśnienia hydrostatycznego.

Promieniowanie elektromagnetyczne obejmuje swoim zakresem promieniowanie kosmiczne, X (Róntgena), gamma, ultrafiolet, widzialną część widma słonecznego, podczerwień, mikrofale i falc radiowe ultrakrótkie, średnic i długie. Poszczególne rodzaje promieniowania mogą być selektywnie pochłaniane przez komórki, a jego energia powoduje wzbudzenie zawartych w nich związków chemicznych (przede wszystkim kwasów nukleinowych i białek) i przemieszczenie elektronów na wyższy poziom energetyczny. Energia promieniowania przekształcona w energię kinetyczną aktywuje te cząsteczki ułatwiając przekształcenia chemiczne, które mogą doprowadzić do mutacji lub śmierci komórki. Efekt mutagenny obserwujemy przy niższym natężeniu działającego promieniowania, efekt letalny zaś przy dużej jego dawce.

16.6.1.    Działanie światła widzialnego na drobnoustroje

Światło widzialne wywiera jedynie słabe działanie bakteriobójcze. Polega ono na zjawisku fotodynamiczncgo uczulenia komórek przez niektóre związki chemiczne obecne w środowisku wzrostu lub wewnątrz komórki. Substancje te, w obecności św-iatła, uczulają komórkę zwiększając jej wrażliwość na zabójcze działanie części widzialnej widma słonecznego (fotoscnsytyzacja). Wykazują je barwniki (błękit metylenowy, eozyna, ak-rydyna, safranina) dodane do środowiska drobnoustrojów lub związki chemiczne o charakterze barwników, występujące w komórce. Bakterie fotosyntctyzującc, halofile, a także drobnoustroje występujące w powietrzu, wytwarzają barwniki z grupy karotenoidów, łatwo podlegających reakcjom red-oks. Ich obecność w komórce chroni pozostałe składniki komórki przed nieodwracalną fotooksydacją.

16.6.2.    Promieniowanie ultrafioletowe i jonizujące

Promieniowanie UV oraz jonizujące nic występuje w środowisku naturalnym w takim natężeniu, aby mogło wpływać w sposób decydujący na rozwój drobnoustrojów. Jego działania w przyrodzie ma charakter mutagenny wobec drobnoustrojów. Efekt letalny oraz mechanizm działania promieniowania UV i jonizującego, a także zastosowanie do dezynfekcji i sterylizacji przedstawiono w rozdziałach 4 i 5.