IMG23 (9)

305

Danuta Buttler

.Jorenie różniące koncepcją Porziga od teorii Trierowskiej — Drugie ***J^_ustannej zmienności i elastyczności pól. Współczesne * ^^oeiskie mają tendencją do likwidowania starych, odziedziczo-5*>'^IU ^^jezyka pól semantycznych. Np. wielowyrazowe łacińskie pole Ostało w języku francuskim ograniczone do jednego czasownika ^Kształtują się jednak i nowe pola w wyniku przesunięć metaforyczni^' Wyraz w użyciu przenośnym wykracza poza granice dotychczasowo pola. nawiązuje nowe „istotne związki*' znaczeniowe. Jeśli te podążania utracą charakter doraźny, ustabilizują się — powstaje nowe pole syntaktyczne.

Oczywiście i wobec koncepcji Porziga można zgłosić różnorodne zastrzeżenia. Za punkt wyjścia przy ustalaniu „istotnych związków znaczeniowych" bierze on np. konkretne wypowiedzi, a nie ponadindywidualną ncrmę, i dlatego nie odgranicza tych połączeń, które, aczkolwiek często tworzone, nie są dla wyrazu charakterystyczne — od takich zespoleń, które są niezbędne do realizacji określonej treści składników (takie związki wyrazu określają leksykolodzy radzieccy nazwą jego „stałego kontekstu semantycznego”).

Wątpliwości budzi też zasada przecinania się pól syntaktycznych i para-taktycznych; nie wszystkie wyrazy występujące w tym samym ..miejscu” F°‘* syntaktycznego tworzą spoistą grupę znaczeniową. Niemniej jednak wydaje się. że badanie zasobu leksykalnego metodą zaproponowaną przez rorziga mogłoby rzucić interesujące światło na wiele podstawowych problemów scmantvcznych. Pozwala ona bowiem wniknąć w mechanizm metafory, wyjaśnić sposób percepcji wyrazów wieloznacznych, może być pomocna w ustalaniu stopnia zespolenia wyrazu z kontekstem itp.*

Na koniec tego przeglądu należałoby odpowiedzieć na pytanie, jakie perspektywy otw; a przed semantyką teoria pola znaczeniowego w swych tak różnorodnych realizacjach. Nawet jej krytycy przyznają, że przezwycięża ona atomizm tradycyjnej semantyki, skupiającej się na analizie jednostkowych faktów. Dopiero pojęcie systemu semantycznego — podwalina wszystkich koncepcji pola — umożliwia porównywanie dwu stanów językowych: wcześniejszego i późniejszego okresu rozwoju leksyki tego samego języka — lub ukształtowania zasobu słownego dwu różnych języków, tworzy więc podstawy semantyki historyczno-porównawczej i porówrnawczo-tjyologicznej.

Wypełnienie taką lub inną treścią koncepcji pola semantycznego, weryfikacja jej zasadniczych tez — należą teraz do prac szczegółowych, stawia iacvch sobie za cel opis określonego wycinka systemu leksykalnego. Dłateuo na baczną uwagę zasługują wszystkie rozprawy monograficzne.

Hoimuiące tę właśnie problematykę. Mniej interesujące wydają się P°° ’ r>unktu widzenia prace bezpośrednich kontynuatorów i uczniów* z tego F    B ech to Ida. Fischera, Flaschego)³¹, bo nie tylko przyjmują oni

^TnC^f Ikusii założenia teoretyczne mistrza, ale nie wykraczają nawet —« nrzez niego tematyki; ich rozprawy są bowiem po-