IMGd59

która konstytuuje teraźniejszość i w nici Wiera się integralnie, określając akty woli wpływając na jakość charakteru, czyniąc człowieka egzekutorem testamentu przodków. Stąd owe biografie duchowe, które dopisywali sobie towiańczycy. Mistrz tak charakteryzował koleje Mickiewiczowskiego ducha: „Był rycerzem kamiennym, znanym z odwagi, stałości, surowego życia. Był zakonnikiem, znanym z surowości i męczeństwa. Był Dziewicą Orleańską. Był prorokiem przed Jezusem Chrystusem. Ostatnie żywota cierpi za niespełnienie upominku pańskiego’¹⁰ oraz stosownie do tej charakterystyki starał się urobić jego osobowość. Sam Mickiewicz jednak preferował inne wartości, jak więź z rodzimą historią oraz rewolucjonizm. „Trzeba — wołał — uczuć się... synem swego narodu, potomkiem odpowiedzialnym za wszystkich swoich przodków; trzeba być dziedzicem wszystkich przymiotów, wszystkich cnót...; trzeba całą przeszłość religijną i polityczną ścisnąć w jedno ognisko, zamienić w jedną gorącą gwiazdę i ogień ten utrzymywać na ołtarzu swego ducha, aby cokolwiek w historii było świętego, prawdziwego i wielkiego, znalazło się w nas jako ziarno usiewne, jako żywotność, jako siła”. Człowiek nowy miał zatem posiadać nie tylko „żarliwość apostołów, poświęcenie męczenników, prostotę mnichów¹', ale i „śmiałość rewolucjonistów 117]93 roku, nieugięte, niezachwiane i piorunujące męstwo żołnierzy wielkiej armii oraz geniusz ich wodza” ¹⁰.

Wiara w reinkarnację umożliwia przejście od jednostki, jej życia wewnętrznego, do krainy historii. Jest to bowiem świat w celni zinterioryzowany. Dlatego właśnie odpowiedź

wane w ludzkim bytowaniu. Ten zaś proces dokonuje się w czasie. Stąd rehabilitacja historii, uznanie jej konieczności. Wszak dzięki historii, uczestnicząc w niej, ludzkość stopniowo zgłębia własną istotę; w procesie historii przeobraża swój świat, zbliża się do realizacji powołań, nawiązuje komunię z Bogiem. Historia jest więc terenem człowieczego postępu i koniecznym prologiem wieczności, jako że w historii i przez historię ludzkość się zbawia, osiągając doskonałość. Właśnie ów postęp ku doskonałości, określając przebieg dziejów i nadając im sens, sprawia zarazem, iź historia staje się niejako terenem własnej autodestru-kcji. „Człowiek wieczny” swoją wieczność u-twierdza i realizuje w czasie, przez historię, doprowadzając ją w rezultacie do ostatecznego spełnienia.

na pytanie o treść ludzkiej duszy zawiera w sobie wiedzę o całej przeszłości. Nie tylko zresztą przeszłości — również przyszłości. Albowiem człowiek na dnie własnego „jestestwa” odnajduje wartości uniwersalne i powszechne. Wartości te określają jego powołanie oraz fundują prawdziwie ludzką wspólnotę. Pozwalają ujawnić ukryty sens przeszłości i zarazem otwierają profetyczną perspektywę przyszłości jako stanu spełnienia. Tak oto w teraźniejszości ludzkiego bytowania przeszłość spotyka się z przyszłością, stanowiąc — jak mawiał Słowacki — „dwa motylowe skrzydła”.

Na dnie duszy ludzkiej znajduje się świat pozaczasowych wartości. Ale wartości te istnieją w postaci ukrytej ł niejako potencjalnej. Muszą tedy zostać uświadomione i zrealizo

Idea reinkarnacji, tak jak ją ujmowali towiańczycy, kryła w sobie możliwość różnych artykulacji. Jedna z nich akcentowała nade

wszystko proces doskonalenia się wewnętrzne-

n*»fTradacia ducha otwiera przed nim mo-fcSSrgSU    »*** 1 - ‘«kcie

1

J. Kleiner: Juliusz Słowacki. Dzieie