kronikiga013

XXVI HISTORYCZNA TREŚĆ I WARTOŚĆ „KRONIKI”

razie Krzywousty został po usunięciu brata jedynym i bezspornym panem całego kraju. W tym więc już sensie zamknął się pewien rozdział w jego panowaniu.

Polityka zewnętrzna. Tak się złożyło, że równocześnie doszło do pokojowego ułożenia stosunków z Czechami. Od połowy XI w. mianowicie kością niezgody pomiędzy Polską i Czechami był Śląsk. Władcy polscy sprawowali tam co prawda faktyczne rządy, ale Przemyślidzi czescy nie przestawali sobie do tej krainy rościć praw, co Piastowie w chwilach słabości politycznej musieli respektować, opłacając im ze Śląska daninę. Co więcej, książęta czescy stale trzymali się w obozie cesarskim, a w czasie najazdu Henryka V w r. 1109 na Polskę posiłkowali go. Krzywousty natomiast starał się w oparciu o sojusz z Węgrami i z Rusią uniezależnić się od cesarstwa. Toteż najazdy czeskie na Śląsk, a polskie na Morawy i same Czechy powtarzały się nieustannie w ostatnim dziesiątku lat XI w. i z początkiem w. XII, a Krzywousty nie omieszkał wykorzystać swej umocnionej po r. 1109 pozycji i zaostrzających się w tym samym czasie waśni dynastycznych w Czechach dla zbrojnych interwencji w tym kraju. W r. 1114 wszakże doszło do układu w Nysie, który na lat kilkanaście zapewnił spokój na tej granicy.

Także i na północnej granicy Polski nastała w tym samym czasie nowa sytuacja. Bagniste rozlewiska rzeki Noteci rozgraniczały przez półtora wieku z górą państwo Piastów od rozciągającej się wzdłuż wybrzeża Bałtyku pomiędzy dolną Odrą i Wisłą ziemi Pomorzan, jedynego plemienia polskiego, którego nie udało się im dotąd na stałe poddać swej władzy. W okresach potęgi domu Piastowskiego Pomorzanie musieli uznawać jego zwierzchność, tak np. za Bolesława Chrobrego, ale korzystając z niedostępności swego kraju od południa zrywali więzy zależności, ilekroć tylko osłabienie państwa polskiego albo zajęcie się jego władców innymi sprawami na to pozwalały. To oporne stanowisko ułatwiało im sąsiedztwo: na wschodzie z niezawisłymi od Polski plemionami pruskimi, a na zachodzie z niepodległymi również szczepami Słowian nadłabskich. Otwarte zaś wybrzeże morskie, zmuszające ich do ciągłych kontaktów z wojowniczymi plemionami skandynawskimi, sprzyjało rozwinięciu się ducha bojowego i zaprawie w sztuce wojennej. Toteż rozwój historyczny Pomorza poszedł nieco innymi drogami od reszty ziem polskich, a poczucie odrębności u jego mieszkańców potęgował zwłaszcza fakt, że podobnie jak ich sąsiedzi ze wschodu i z zachodu wytrwali i oni do początku XII w. w pogaństwie, które różniło ich od schrystianizowanej już od dawna Polski.

Stosunki graniczne układały się u schyłku w. XI i na początku XII jak najgorzej, stanowiąc nieprzerwane pasmo wzajemnych najazdów i napaści łupieżczych, przy czym Pomorzanie, mający w swoim ręku grody strzegące ważniejszych przejść przez Noteć, takie jak Nakło, Czarnków czy Santok, byli w korzystniejszym położeniu, mogąc się w każdej chwili wycofać poza swą niedostępną granicę. Niezbyt wojowniczy ojciec Bolesława Krzywoustego zorganizował w r. 1091 wielką wyprawę na Pomorze, która jednak, pomimo przejściowego sukcesu, nie zmieniła w niczym położenia. Jego syn odkąd tylko zaczął samodzielnie dowodzić na wojnie, a zaczął to w bardzo młodym wieku, skupił swe wysiłki przede wszystkim na wydarciu Pomorzanom linii Noteci, a to znaczy na opanowaniu nadnoteckich grodów. Po kilkunastu latach niezwykle zaciętych walk, których barwny obraz przekazała nam właśnie Kronika Galla, około r. 1113 zadanie to mogło uchodzić za wypełnione. Nie darmo zwycięskie walki o Nakło w r. 1109 i 1113 stanowią tryumfalny wstęp i finał III księgi.

Uchwyciwszy w ten sposób w swe posiadanie naturalne bramy w'iodące od południa do pomorskiej twierdzy, mógł Krzywousty z kolei pomyśleć o systematycznym podboju czy też zhołdowaniu tego kraju, co mu się też ostatecznie, łącznie z jego chrystianizacją, w następnych dwu dziesięcioleciach powiodło. Niewątpliwie jednak lata, w których spisana była Kronika, stanowiły w realizacji tego dzieła jego życia, jakim było przyłączenie Pomorza do Polski, moment zwrotny.