kronikiga014

XXVIII HISTORYCZNA TREŚĆ I WARTOŚĆ „KRONIKI”

Stosunki wewnętrzne. Również w historii czysto dynastycznej zaszły w tym czasie zmiany. W tych bowiem latach zmarła pierwsza żona Krzywoustego, księżniczka ruska (córka Światopełka kijowskiego) Zbysława, matka jego pierworodnego syna Władysława (późniejszego Władysława II Wygnańca). W r. 1115 zaś książę poślubił księżniczkę niemiecką, Salomeę von Bergen, stawiając w ten sposób pierwszy krok na drodze zbliżenia z Niemcami, które będzie charakterystyczne dla drugiej połowy jego panowania, w przeciwieństwie do lat wcześniejszych, naznaczonych zwłaszcza zwycięskim odparciem najazdu Henryka V w r. 1109. Chrystianizacja Pomorza, dokonana pod kierunkiem biskupa niemieckiego (choć życzliwego Polsce i osobiście związanego z dynastią piastowską) Ottona z Bambergu, małżeństwo pierworodnego syna Władysława z księżniczką austriacką, a wreszcie układy z Lotarem III w Merserburgu i hołd złożony temu cesarzowi z Pomorza w r. 1135 były na tej drodze dalszymi etapami.

Zapewne z tymi wielorakimi zmianami, jakie w polityce polskiej zaszły około r. 1115, łączyć wypadnie zagadkowy dla nas z braku wszelkich źródeł bunt wojewody Skarbimira z r. 1117. Roczniki notują tylko suchy fakt, iż w tym właśnie roku Skarbimir zbuntował się przeciw księciu i został oślepiony, a więc najwidoczniej bunt jego zakończył się niepowodzeniem. Co pchnęło do tego kroku potężnego magnata, który był dotychczas najwierniejszą podporą tronu, trudno konkretnie odgadnąć. Powodem jego konfliktu z księciem nie była polityka pomorska, gdyż Skarbimir był do r. 1113 niezwykle czynny w dziele podboju Pomorza. Awdaricy należeli również, jak się zdaje, do najgorliwszych popleczników Krzywoustego w sporze ze Zbigniewem, więc najwyżej przypuszczać by można, że Bolesław ich radom przypisywał swoją okrutną decyzję oślepienia brata i żywił o to później do nich żal.

Łatwo natomiast mogło dojść do zatargu na tle drugiego małżeństwa księcia i wynikłego stąd zbliżenia z Niemcami, gdyż, jeśli wnosić wolno z ideologii politycznej Kroniki Galla, która (jak wykazaliśmy) powstała pod wpływem Awdariców, oraz z faktu, że poprzednio ród ten łączyły bliskie stosunki z królem Bolesławem Śmiałym, uprawiającym wybitnie antycesarską politykę — Awdańcy reprezentowali w Polsce obóz wrogi Niemcom. Samo zresztą potężne stanowisko wojewody w ówczesnej Polsce kryło w sobie zarodki potencjalnego konfliktu z władcą, zwłaszcza jeśli to był monarcha energiczniejszy. Tragicznie, choć w nie znanych nam bliżej okolicznościach, które Gall chyba celowo przemilczał (II 16, koniec), zakończył się palatynat Sieciecha. Następca zaś Skarbimira na urzędzie wojewody, Piotr Włostowicz z rodu Łabędziów, po latach również został oślepiony i wygnany z rozkazu syna Krzywoustego, Władysława II, z którym ponoć był nawet spokrewniony. W każdym razie dziwnie szybko po napisaniu Kroniki znikli z widowni politycznej ludzie, którzy powstaniu jej patronowali: kanclerz Michał i wojewoda Skarbimir. Pozwala nam to w pewnym stopniu zrozumieć przyczyny nagłego jej zakończenia lub raczej faktu, że kronikarz nie snuł dalej wątku swego opowiadania o dziejach Bolesława Krzywoustego — gdyż w obecnej postaci dziełko jego nie nosi znamion niewykończenia.

Polityka Bolesławów. Pora teraz wykorzystać poczynione obserwacje dla wyjaśnienia zawartości Kroniki i właściwego jej sposobu przedstawiania przeszłości.'Możemy przy tym zacząć od razu od księgi I, doprowadzającej, jak już wiemy, opowieść o dziejach dynastii Piastowskiej do narodzin głównego bohatera dzieła, Bolesława Krzywoustego. Już czysto zewnętrznie jest rzeczą uderzającą, iż wypełnia ją przeważnie opis panowania dwu jego imienników, Bolesławów, Chrobrego i Śmiałego: na 31 rozdziałów tej księgi 17 poświęconych jest pierwszemu, a 7 drugiemu z nich. Nie ma co do tego wątpliwości, że to w nich przede wszystkim autor upatruje wzór do naśladowania dla spadkobiercy ich imienia i państwa (por. I 16, 23 i 26). Nie omieszkał zresztą powiedzieć nam tego zupełnie bez obsłonek; oto przedstawiwszy obszernie i w jak najbardziej idealnych barwach