LastScan6 (12)

36 Czędć trucia

innych jako pewne, aniżeli przez chwalenie się jakąkolwiek wiedzą. Byłem jednak zbyt dumny, abym mógł życzyć sobie, żeby ktokolwiek brał mnie za innego niż byłem, więc pomyślałem, że należałoby wszelkimi środkami postarać 'się, aby stać się godnym dobrej opinii, którą się cieszyłem; a akurat mija osiem lat, gdy pragnienie to skłoniło mnie do opuszczenia wszystkich miejsc, w których mógłbym mieć znajomości, i do usunięcia się tu ®⁸, do tego kraju, gdzie dzięki długotrwałej wojnie^w zostały ustalone takie porządki, że wojska w nim utrzymywane służą chyba tylko do tego, by z tym większym bezpieczeństwem zażywać owoców pokoju; tu również wśród tłumu ludzi bardzo czynnych i dbałych raczej o swe własne interesy niż zaciekawionych cudzymi, mogłem żyć tak samotny i w ukryciu, jak na najodleglejszej pustyni, nie będąc zarazem pozbawionym żadnych wygód, jakie znajdujemy w najludniejszych miastach *®.    •.

** Do Holandii.

** Mowa o wojnie trzydziestoletniej.

" Kartczjusz zajnieszkal w Amsterdamie.

CZĘŚĆ CZWARTA *»

Nie wiem, czy mam omawiać z wami pierwsze rozmyślania, które tam przeprowadziłem, są one bowiem tak metafizyczne¹⁰⁰ i tak mało upowszechnione, że, być może, nie będą odpowiadać wszystkim. Jednakowoż jestem niejako zniewolony wspomnieć o nich, aby można było ocenić, czy podstawy, które przyjąłem, są dostatecznie pewne. Dawno już dostrzegłem, że, co się tyczy obyczajów, zachodzi czasem potrzeba, by dać się wieść mniemaniom, o których wiemy, że są bardzo niepewne, w taki sam sposób jak gdyby były niewątpliwe, co omówiłem powyżej ¹⁰¹; ponieważ jednak wówczas pragnąłem oddać się wyłącznie poszukiwaniom prawdy, pomyślałem, że należało postąpić wręcz przeciwnie i odrzucić jako bezwzględnie fałszywe¹⁰² wszystko, co do czego mógłbym sobie wyobrazić najlżejszą nawet wątpliwość¹⁰*, aby zobaczyć,

^M W przekładzie łacińskim zostaje powtórzone przy niniejszym tytule zdanie ze skrótu umieszczonego na początku oryginału francuskiego: Ralumes guibus existentia Dei et animae kumano* probotur, juce sunt Metaphysicae fundamenta.

¹⁰⁰ Czyli abstrakcyjne.

^1,1 W drugiej regule moralności tymczasowej.

^w* Należy tu wyróżnić dwa momenty: a) cale nasze poznanie składa się z twierdzeń wątpliwych prócz jednego; b) wszystkie twierdzenia teoretycznie wątpliwe należy uznać za fałszywe.

^1W Należy tu wprowadzić pewne zastrzeżenie, którego explicite nie znąjdujemy w tekście, ale które K&rtezjusz uważa za oczywiste samo przez się. Jest ono przyjęte jako ukryte założenie rozważań części trzeciej. Idzie tu o stwierdzenie, że przedmiotem wątpienia mogą być tylko sądy, a nie idee jako takie.

4*