lichtarski (46)

92 3. Formy prawa o-o rgmizłcyjne pnedu^biotttw ł ich prackmałccni*

bardzo częstym [6; 9]. Mogą one wynikać również z braku zadowalających szans rozwoju czy osiągania bieżących zysków, z dostrzegania większych korzyści w innych lokatach kapitału, z otwarcia się przed dotychczasowym przedsiębiorcą innej, interesującej możliwości pracy zawodowej itp. Upadłości i bezpośrednie nimi zagrożenia są niewątpliwie liczniejsze w okresach kryzysu niż prosperity. Gospodarka światowa jednak, również dzięki interwencjonizmowi państwowemu, od kilku dziesięcioleci nic przeżywa głębokich kryzysów, a udział upadłości w ogólnej liczbie odejść z rynku (likwidacje, połączenia, podziały) w krajach wysoko rozwiniętych systematycznie maleje. Likwidacje są też zwykle w pełni „rekompensowane” powstawaniem nowych przedsiębiorstw.

Likwidację inicjuje i przeprowadza przedsiębiorca; przedsiębiorstw państwowych dotyczą zasady szczególne. Warunki likwidacji przedsiębiorstwa państwowego w Polsce są następujące:

=> działanie ze stratą w ciągu kolejnych sześciu miesięcy,

=» sądowy lub administracyjny zakaz działania w dziedzinach dotychczasowych, jeśli przedsiębiorstwo nie podejmie działalności w innej dziedzinie,

=» wniosek zarządu komisarycznego o likwidację,

=» przekroczenie pułapu 50% wartości majątku przedsiębiorstwa „uwięzionego” w obligacjach lub udziałach (w spółkach) lub oddanego do dyspozycji innym osobom (np. wydzierżawionego).

Likwidację przedsiębiorstwa państwowego wszczyna organ założycielski z własnej inięjatyw7 lub na wniosek rady pracowniczej. Projekt likwidacji jest przedkładany do zaopiniowania organom samorządu pracowniczego i związkom zawodowym. Decyzja jest poprzedzona postępowaniem przygotowawczym [1. s. 60-87].

Ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa (przez sąd) może żądać każdy z jego wierzycieli, ale i ono samo, a więc np. osoba upoważniona do jego reprezentowania w czynnościach prawnych lub, jeśli przedsiębiorstwo jest spółką, któryś ze wspólników. Żądanie takie powinno wpłynąć do sądu, jeśli przedsiębiorstwo zaprzestało płacenia długów. Trwałe zaprzestanie płacenia długów jest warunkiem wystarczającym do ogłoszenia upadłości osoby fizycznej. W przypadku osoby prawnej, jak już wspomniano, upadłość powinna być ogłoszona dopiero wtedy, gdy jej majątek jest mniejszy niż wartość zadłużenia. Nie zawsze jednak tak bywa - wstrzymuje się ogłoszenie upadłości np. ze względu na powiązania kooperacyjne, kapitałowe c^y personalne łub gdy może ona zmniejszyć stopień zaspokojenia roszczeń wierzycieli (np. ze względu na wysokie koszty postępowania upadłościowego). Często zatem zapobiega się upadłości zawarciem układu lub ugody. Stosowny wniosek powinno złożyć przedsiębiorstwo.

Układ zawiera się przed sądem. W obu przypadkach (upadłości i układu) sąd wzywa wierzycieli do zgłaszania roszczeń w określonym terminie i rejestruje je.

Treścią układu między przedsiębiorstwem i wierzycielami jest stopień, sposób i terminy zaspokojenia wierzytelności. Są jednak i takie wierzytelności, które muszą być zaspokojone w pełni w pierwszej kolejności to trzeba uwzględnić w układzie. Nazywa się je uprzywilejowanymi. Są to: podatki z karami za zwlokę, należności z tytułu umowy o pracę i ubezpieczeń społecznych oraz rent i alimentów. a także należności gwarantowane zastawem lub hipoteką. Układ jest przyjmowany w głosowaniu wierzycieli większością kwalifikowaną (w Polsce większość głosujących wierzycieli, mających łącznie nie mniej niż 2/3 ogólnej sumy wierzytelności); jest on też możliwy w trakcie postępowania upadłościowego [5. s. 223].

Ugoda ma spełnić te same zadania co układ, zawiera się ją jednak bez udziału sądu zawodowego. Możliwe jest postępowanie ugodowe przed sądem polubownym. Ugoda nie obowiązuje nikogo, poza dobrowolnymi jej uczestnikami, podczas gdy układ przed sądem zawodowym obowiązuje dłużnika i wszystkich wierzycieli. Pewnym rozwiązaniem pośrednim było ugodowe postępowanie bankowe, wprowadzone na trzy lata i adresowane do polskich przedsiębiorstw państwowych i spółek kapitałowych z większościowym (bezpośrednim lub pośrednim) udziałem Skarbu Państwa, w tym jednoosobowych [5, s. 285-354]. Wywoływało ono skutki podobne do postępowania układowego 0 podobnie obowiązujące), jego koszty były jednak niższe. Możliwość zawarcia ugody bankowej wygasła w lutym 1996 roku.

Jeśli ogłasza się upadłość, majątek przedsiębiorstwa przekształca się w masę upadłościową i dotychczasowy właściciel traci do niej wszelkie prawa; w stosunku do niego można też, jeśli jest on osobą fizyczną, zastosować przymus osobisty (w zakresie składania wyjaśnień, ujawnienia majątku czy zakazu oddalania się z miejsca zamieszkania) [5, a. 41-49]. Czynności związane z upłynnieniem masy upadłościowej i z zaspokojeniem z niej wierzytelności oraz inne obowiązki związane z postępowaniem upadłościowym wykonuje syndyk pod nadzorem sędziego-komisarza. Wierzytelności (poza uprzywilejowanymi, które reguluje się w pierwszej kolejności) są zaspokajane proporcjonalnie, czyli zwykle nic w pełni (a czasem wcale), najczęściej bowiem suma wierzytelności jest większa od wartości masy upadłości pomniejszonej o koszty postępowania.

Trzeba zwrócić uwagę na istotną różnicę między likwidacją, układem łub ugodą - a upadłością. W razie likwidacji sam przedsiębiorca lub powołany przez niego likwidator dokonuje upłynnienia majątku i zaspokaja wierzytelności. W warunkach układu lub ugody nic ma już zwykle możliwości pełnego zaspokojenia wierzytelności, lecz przedsiębiorca nadal wykonuje swe funkcje i zachowuje prawa, a przedsiębiorstwo nic jest likwidowane. Upadłość wywołuje utratę praw przedsiębiorcy i zaspokojenie wierzytelności - także nie w pełni, ałc pod przymusem sądowym Dlatego też przedsiębiorcy, w braku innych możliwości, zwykle sami wybierają likwidację, ugodę lub układ, bowiem ich treść ekonomiczna jest podobna, a skutki prawne zupełnie inne niż upadłości