Obraz7 (8)

gują na zdjęcie matki niż ojca i zdjęcie dziewczynki niż chłopca, natomiast dziewczynki odwrotnie. Ponadto stwierdzono, że im jaśniejszy kolor tęczówki, tym większa reaktywność na bodźce uruchamiające zmiany wielkości źrenicy. W populacjach osobników o oczach niebieskich reakcje źreniczne mają większą wartość komunikacyjną podczas interakcji aniżeli w populacjach o brązowych tęczówkach. W tych zaś z kolei populacjach silniej rozwijają się elementy mimiczne i pantomimiczne. Komunikaty interakcyjne Kontakt wzrokowy

Uczeni uważają, że nawiązanie kontaktu wzrokowego, jego przerwanie, unikanie, przerwy w trakcie jego trwania itp. praktycznie we wszelkiego rodzaju interakcjach zawierają określonego rodzaju informację. Choć jej znaczenie jest w dużej mierze determinowane kontekstem.

Na podstawie licznych badań uczeni stwierdzają, że tego typu interakcja rozpoczyna się okresem kontaktu wzrokowego w sytuacji twarzą w twarz, raczej w bliskiej odległości. W toku rozmowy kontakt ten utrzymuje się, chociaż nie ma charakteru ciągłego. Osoba słuchająca ma więcej czasu na spoglądanie na osobę drugą aniżeli osoba mówiąca. Natomiast synchronizacja zachowania w trakcie rozmowy jest uzależniona od kontaktu wzrokowego i przerw w tym kontakcie. Podczas tych przerw mówiący patrzy na słuchacza, uzależniając dalszy tok wypowiedzi od jego reakcji. Wyróżniamy cztery formy reakcji słuchacza, które uruchamiają odpowiednie reakcje mówiącego. Formy te to:

-    słuchający może wznieść oczy w górę, sygnalizując zastanawianie się nad wypowiedzią - mówiący czeka z wypowiadaniem dalszych kwestii

-    może ekspresyjnie wyrazić niezrozumienie wypowiedzi -mówiący powtarza kwestię w innej formie

-    może podtrzymywać kontakt wzrokowy, kiwając jednocześnie głową, wyrażając pełne zrozumienie - mówiący może kontynuować wypowiedź

9 9 h

-podtrzymuje kontakt i jednocześnie uśmiecha się sugerując zrozumienie oraz to, że do wypowiedzi nie ma nic do dodania -mówiący kontynuuje.

Szereg badań wskazuje na związek zachowania wzrokowego z uwagą. Na określenie tego zjawiska stworzono termin uwaga wzrokowa, odzwierciedlający rolę kontaktu wzrokowego jako niewerbalnego potwierdzenia zainteresowania (partnerem, jego wypowiedzią).

Stwierdzono, że ekstrawertycy demonstrowali większa uwagę wzrokową niż introwertycy, zaś pacjenci depresyjni - mniejszą w porównaniu z niedepresyjnymi. W grupach składających się z osób, które się lubią i które się nie lubią, częstotliwość kon~_ taktu wzrokowego między lubiącymi się wzrasta kosztem spad-_ku takich kontaktów z nielubiącymi się. Częstotliwość i trwałość kontaktu wzrokowego może być również wskaźnikiem relacji władzy między partnerami interakcji. Osoba zajmująca niższą pozycję częściej patrzy w kierunku osoby zajmującej wyższą pozycję, kiedy ta mówi, aniżeli kiedy osoba ta słucha. Natomiast osoba o wyższej pozycji częściej spogląda mówiąc niż słuchając osoby o niższej pozycji. W pewnych warunkach kontakt wzrokowy może być traktowany jako groźba bądź ostrzeżenie. Może również służyć jako jeden ze środków obrony terytorium. W takich przypadkach spojrzenie jest długie i nieruchomo utkwione w oczach partnera z intencją zmuszenia go do spuszczenia wzroku, wymuszenia uległości, uzyskaniu dominacji.

Przestrzeń personalna

(^ommerjdefiniuje przestrzeń personalną jako ..obszar o niewidzialnych granicach otaczający ciało jednostki, do którego intruzi nie sa wpuszczani”. Według(Ottle^natomiast jest to „obszar bezpojredniojataczaiący jednostkę, na..którym przebiega większość jej interakcji z innymi”. ZdaniemgHaw^przestrzeń personalna różni się wielkością (zależnie od warunków), lecz wtargnięcie w tę przestrzeń wyzwala zawsze reakcje negatywne

227