Obraz (1568)

2(vl Istota, ed i /nki^s imnll/y kim/.lriw

Zaistniałe zmiany wskazują na wprowadzenie w przedsiębiorstwie zmian w zakresie procesu produkcyjnego i mogą mieć związek z automatyzacją procesu technologicznego. Świadczy o tym wyraźny spadek kosztów pracy przy znacznym wzroście kosztów amortyzacji i energii. Wskaźnik udziału kosztów rodzajowych w przychodzie ze sprzedaży, wykazujący znaczny spadek (o 8,05 punktu procen towego), dowodzi także istotnych zmian w zakresie organizacji produkcji.

Koszty w układzie funkcjonalno-przedmiotowym obejmują koszty według miejsc powstawania, przez które rozumie się wyodrębnione w przedsiębiorstwie na potrzeby ewidencji i analizy różne zakresy działalności: wyodrębnione komórki organizacyjne (np. wydziały produkcyjne, magazyny, straż przemysłowa, biura projektowe) lub określone funkcje (np. zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy, szkolenia, remonty, zakup, sprzedaż, zarządzanie).

Zakres analizy kosztów w układzie funkcjonalno-przedmiotowym zależy od rachunku kosztów w przedsiębiorstwie. Jeżeli w przedsiębiorstwie grupuje się koszty w układzie kalkulacyjnym, to jest możliwa analiza kosztów wydziałowych, kosztów ogólnego zarządu i kosztów sprzedaży. W dużych przedsiębiorstwach, w których rachunek kosztów jest rozbudowany, zakres analizy może być znacznie szerszy i obejmować także analizę kosztów bezpośrednich, analizę kosztów wydziałowych i ogólnozakładowych, analizę kosztów produkcji pomocniczej, kosztów zakupu, kosztów działalności bytowej itp.

Badając koszty w układzie funkcjonalno-przedmiotowym, trzeba pamiętać, że ich wysokość zależy także od stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych. Analiza kosztów w układzie funkcjonalno-przedmiotowym polega na:

•    porównaniu kosztów rzeczywiście poniesionych w danym okresie z kosztami planowanymi lub z kosztami okresu poprzedniego;

•    obliczeniu wskaźników dynamiki dla wybranych grup kosztów i porównaniu ich z dynamiką produkcji mierzoną przychodem ze sprzedaży;

•    ocenie struktury kosztów rzeczywiście poniesionych w odniesieniu do struktury planowanej lub z okresu poprzedniego;

•    rozpoznaniu czynników powodujących zmianę kosztów względem planu i roku poprzedniego.

Jeden z najbardziej złożonych problemów analizy kosztów stanowią koszty wydziałowe i ogólnozakładowe, jako koszty pośrednie. W kosztach pośrednich występują różnorodne składniki kosztów prostych i złożonych, o odmiennym charakterze i różnym znaczeniu w działalności gospodarczej. Celem przedsiębiorstwa jest utrzymanie stabilności kosztów lub ich obniżenie; wszelkie przekroczenia mogą być uzasadnione jedynie zwiększeniem zakresu działalności jednostki gospodarczej, i to tylko w odniesieniu do niektórych składników kosztów wydziałowych.

Obniżanie niektórych składników kosztów pośrednich nie jest jednak wskazane — dotyczy to przypadków zaniechania zaplanowanych działań, np. poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy lub przeprowadzenia konserwacji i remontów maszyn i urządzeń.

Analiza kosztów wydziałowych powinna być poprzedzona ich podziałem na:

•    koszty ruchu, których wysokość zależy od rozmiarów działalności (koszty zmienne);

•    koszty ogólnowydziałowe, które w krótkim czasie nie wykazują związku z rozmiarami działalności (koszty stałe).

Koszty ruchu obejmują przede wszystkim: koszty materiałów i paliw niezbęd nych do utrzymania w ruchu środków transportu wewnętrznego oraz maszyn i urządzeń, amortyzację narzędzi i przyrządów produkcyjnych, koszty konserwacji i remontów, wynagrodzenia (wraz z narzutami) pracowników bezpośrednio produkcyjnych, nie zaliczane do płac bezpośrednich. Analiza tych kosztów, oprócz porównań w czasie i w przestrzeni, dotyczy rozpatrywania ich w odniesieniu do całości kosztów wydziałowych oraz do wartości produkcji.

Koszty ogólnowydziałowe obejmują: amortyzację budynków i budowli, maszyn i urządzeń, ubezpieczenia rzeczowe, koszty ogrzewania, oświetlenia, utrzymania czystości, koszty konserwacji oraz remontów budynków i budowli, wynagrodzenia (wraz z narzutami) pracowników pośrednio produkcyjnych, nie zaliczane do płac bezpośrednich, koszty zarządzania wydziałem (płace kierownictwa wraz z narzuta mi, płace dozoru technicznego i ogólnej obsługi wydziału), koszty BHP, pozostałe koszty.

Każdy z wymienionych rodzajów kosztów wymaga zbadania w dwóch przekrojach:

1)    w stosunku do ogółu kosztów;

2)    w zakresie wielkości i celowości.

Zmiany proporcji między kosztami ogólnowydziałowymi, np. zwiększenie kosztów zarządzania wydziałem przy zmniejszeniu udziału kosztów BHP lub spadku kosztów konserwacji i remontów, dostarczają istotnych informacji o działalności wydziału i realizacji określonych funkcji.

Analiza kosztów ogólnozakładowych, mających charakter kosztów stałych, wymaga ich podziału na:

1)    koszty administracyjno-gospodarcze, obejmujące koszty zarządu i koszty finan sowę;

2)    koszty ogólnoprodukcyjne, do których zalicza się: koszty osobowe i rzeczowe komórek ogólnego przeznaczenia (np. magazynów), koszty osobowe i rzeczowe utrzymania komórek usługowych (te, których nie zaliczono do kosztów produkcji pomocniczej), koszty funkcji, takich jak np. marketing, ochrona środowiska, szkolenie zawodowe.

Badanie kosztów ogólnozakładowych, obejmujące porównania w czasie i z danymi postulowanymi, wskazuje kierunki zmian i wyznacza zakres dalszego badania.