P1130660 resize

na E, tak aby twarz zwrócona była zawsze ku południowi. Doić wyjątkowy jest pod tym wzglądem grób starszej kobiety na „Babiej Górze" w Iwanowicach z głową skierowaną na E, ale leżącej na boku prawym, z twarzą zwróconą ku północy, wyjątkowo bogato wyposażony. Starsze groby są czasami orientowane po osi N-S i NE--SW, przy zachowaniu tych samych reguł w układaniu na boku lewym i prawym, jak przy orientacji E-W. Groby z wyprostowanymi szkieletami leżącymi na wznak są pewną rzadkością, np. występują one w Piecze-niegach. woj. kieleckie (A. Krauss 1968, s. 61, ryc. 3). Były one orientowane w podobny sposób, jak groby ze skurczonymi szkieletami. Znamy też przypadki ekshumacji zwłok (Iwanowice, „Babia Góra”), przy czym ekshumowane szczątki starano się ponownie ułożyć zgodnie z panującymi zwyczajami, orientując je również po osi E-W.

Wyposażenie grobowe jest znacznie uboższe od spotykanego w schyłkówoneolitycznych kulturach, np. amfor kulistych, złockiej czy ceramiki sznurowej. Poważny odsetek, zwłaszcza w młodszej fazie naszej kultury, stanowią pochówki prawie bez wyposażenia, w każdym razie wykonanego z materiałów trwałych, z wyjątkiem kilku paciorków z muszli czy też drobnych odpadków krzemiennych. Rzadko też do grobu dawano ceramikę, przeważnie jedno, a już zupełnie sporadycznie dwa naczynia. Na cmentarzysku w Mierzanowicach występują one jedynie w ok. 30 % pochówków, w Żemikach Górnych tylko w 3 grobach spośród ok. 35, natomiast w Iwanowicach na „Babiej Górze”, na „Klinie”, a także w Pieczyniegach brak jej zupełnie. Wygląda na to, że w grę wchodzą tu pewne różnice regionalne, tzn. że w naczynia wyposażano niektóre pochówki, i to — jak się wydaje — starsze, na obszarach leżących na wschód od Nidy, przede wszystkim jednak na Wyżynie Sandomierskie-Naczynia te to prawie wyłącznie nieduże kubki uchate lub małe amforki. Najpospolitszymi przedmiotami w grobach w całym już zasięgu kultury mierzanowickiej są natomiast paciorki z muszli. Znajduje się je niekiedy w ogroj mnej ilości w różnych miejscach przy szkielecie, a czasami — jak widzieliśmy — nad nim. Mogły one być naszywane na ubiór zmarłego lub na całun, którym był przykryty. Nanizywane na sznury, stanowiły one często wraz z paciorkami fajansowymi i kościanymi ozdoby szyi, rąk, a niekiedy nawet nóg (tabl. XXIII: A). Przy skroń iach spotykano niekiedy drobne miedziane skręty z drutu lub typowe dla omawianego okresu zausznice w kszta łcie wierzbowego liścia (tabl. XXIII: A2-3, B2-3). Dość często wyposażano zmarłych, głównie kobiety, w szpile kościane albo wykonane z żeber psa lub kota charakterystyczne igły o dwóch ostrzach. Atrybutami pochów-

Ryc. 22. Iwanowice, stan. „Babia Góra", rzut poziomy i profil jamy kultury mierznnoWićkiej