P1200815

P1200815



208 WOJCIECH DI.AJF.lt. ANDRZEJ SZPON AR

skarbów nie jest wynikiem zagrożenia, lecz zwykłym sposobem zabezpieczania gromadzonego bogactwa, co zresztą ma potwierdzenie w obserwacjach etnograficznych. Niezaprzeczalny jest fakt, że przyczyny typu „politycznego" spowodowały ostatecznie pozostawienie ukrytych w ziemi skarbów, choć pierwotnie wszystkie one — czy to zakopane jeszcze w okresie spokojnym, czy już przy bezpośrednim zagrożeniu — przeznaczone były do wydobycia, w przeciwieństwie do skarbów „kultowych".

Jako „horyzont” proponowalibyśmy określić każde zasadniczo zestawienie grup skarbów (szerzej: zespołów) o powtarzalnym lub przynajmniej bliskim typologicznie inwentarzu, datowane za pośrednictwem importów lub analogii na stosunkowo wąski odcinek czasu, nie przekraczający z reguły jednej fazy epoki brązu i o występowaniu ograniczonym do określonego terenu (na ogół tożsamego z zasięgiem jednostki kulturowej). Jest to więc określenie oparte na omawianej definicji J. Dąbrowskiego, poszerzonej o dodatkowe zastrzeżenia.

Jeżeli warunki znajdowania wskazują na „polityczny” powód złożenia do ziemi (raczej: pozostawienia w ziemi), to dany horyzont uważać należy za rezultat konkretnego wydarzenia (lub pasma wydarzeń), przypuszczalnie o charakterze politycznym, mającego szerszy zasięg terytorialny. W przypadku, gdy grupa skarbów jest niezbyt licznie reprezentowana, proponujemy poprzestać na roboczym określeniu „zespoły danego typu”.

O wydzielaniu horyzontów powinny decydować kryteria przede wszystkim typologiczne i chronologiczne. Często dadzą się wykazać pewne powtarzające się zestawy form, ułatwiające analizę. Cenny wkład dały tu zwłaszcza prace A. Gardawskiego (1971, s. 159-160; A. Gardaw-słri, Z. Woźniak 1979, s. 25) i J. Dąbrowskiego (1972, s. 28-29, 36), które — jakkolwiek w niektórych spostrzeżeniach kontrowersyjne i wymagające już obecnie pewnych korektur — wskazały jedną z dróg podejścia do zagadnienia: możliwość nawiązań do terenu Kotliny Karpackiej. Jednak na rozległych obszarach Polski można wskazać szereg zjawisk o charakterze „horyzontu”, nie posiadających bliższego związku z terenami zakarpackimi. Pojawia się więc potrzeba zastosowania własnego, miejscowego nazewnictwa i możliwie wyczerpującego zdefiniowania poszczególnych grup znalezisk.

W poniższej propozycji bynajmniej nie pretendujemy do przedstawienia wszystkich zjawisk typu „horyzontu”. Omawiamy jedynie czasy, tradycyjnie dotąd zaliczane do I-III okresu epoki brązu. Przeważnie — z wyjątkiem terenów Pomorza — staramy się opierać na schemacie nad-dunajskim, który — wprowadzony do literatury przedmiotu przed kilkunastu laty (Z. Bukowski 1969, zwłaszcza s. 15, 26-42, 519-521) — coraz częściej znajduje uzasadnione zastosowanie (np. M. Gedl 1975; 1975 a; J. Machnik 1978; B. Gediga 1978; A. Gardawski, Z. Wożniak 1979).

Wykorzystujemy tu tylko te skarby, które bardziej wyraziście ilustrują zagadnienie. Przypuszczalnie po bliższych studiach będzie można wskazać inne jeszcze horyzonty — nawet w tym odcinku czasu — lub poszerzyć zasięgi sygnalizowanych zjawisk (zob. tabela). Naszym zdaniem żaden poważniejszy krok naprzód, ani korektury w stosunku do aktualnego stanu badań i niniejszych propozycji nie są jednak możliwe do chwili, gdy będziemy dysponować szczegółowymi opracowaniami typo-logiczno-chronologicznymi przynajmniej najczęściej spotykanych spośród występujących w skarbach zabytków, tzn. siekierek, ozdób obręczowych (bransolet, naramienników, nagolenników i naszyjników) oraz ozdobnych tarczek i guzków.

Zespoły typu Siedlce. Spośród brązowych skarbów kultury unietyckiej za starsze uznać można dwa: Siedlce, woj. Legnica, i Żeńsko, woj. Gorzów Wlkp. (W. Sarnowska 1969, s. 287 i ryc. 118: b-p oraz s. 219, i ryc. 74: i-p). Oprócz siekierek z podniesionymi brzegami występują tu zausznice w kształcie wierzbowego liścia, będące formą interregionalną dla kultur wczesnobrązowych, lecz obce dla metalurgii unietyckiej. Wiązać je należy z wpływami kultur Mierzanowice — Kośfany — Nitra, których schyłek przypada na klasyczną fazę kultury unietyckiej. Najpewniej — na III lub IV fazę tej ostatniej kultury — datowany jest zespół z Siedlec (J. Machnik 1978, s. 92). Skarb z Żeńska może być nieco młodszy ze względu na występującą w nim tarczkę ozdobną (oba skarby posiadają tarczki, ale ta z Żeńska jest mniej starannie wykonana i, podobnie jak zausznice, może być nieudolnym późniejszym naśladownictwem). W obu zespołach brak jeszcze wyrobów charakterystycznych dla


A


2.



T.




typ Siedlce



0    2 A


Hyc. 1-5. Typ Siedlce: 1-* Siedlce, woj. Leśnica Abb. 1-5 Siedlce Typ: l-i Siedlce, woiw. Legnica


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
P1200817 302 WOJCIECH BI-AJ ER. ANDRZEJ SZPUNAH0    2    4 Hyc. 1
P1200814 396 WOJCIECH BLAJERt ANDRZEJ SZPUNAR (i>»KR«r ąi» lin—ir systemów O. Monrcliusa i P. Rei
P1200821 310 WOJCIECH BLAJtR, ANDRZEJ SZPUNAR Rjrc. 31-34. Horyzont Kutno—Raszew: jjjj KuCnicc, woj.
P1200819 306 WOJCIECH BLAJER, ANDRZEJ SZPUNAR Byt 22-25. Grupa Amimshaln (fata starsza): aa Steklno,
P1200823 314 WOJCIECH BLAJER. ANDRZEJ SZPUNAR Horyzont Sieniawa wydaje się związany z wczesną fazą g

więcej podobnych podstron