P5050100

Ha róż (Parvż 1817-1824), postała /a namową cesarzowej }_rt„,_n nmjąca niemal wszystkie znane rodzaje i gatunki, była właściwie ^V ‘ durnego różanego ogrodu " Malmaison, który w 1814 r. li_C2yI ^apot»W odmian, w większości będących rezultatem intensywnej hodowli r¹¹.⁸¹¹ 25q przednim śmieciu'.    ⁷ '^v po.

11. 7. Jacob van Ualscapelle, Martwa natura z kwiatami i owadami, przed 1685 r., Caen, Musee des Beaux-Arts, fot. za: A. Tapić, Is sens cache...

Zakres treści symbolicznych siedemnastowiecznych martwych natur kwiatowych rozciągał się od tematów pór roku, czterech elementów i zmysłów. poprzez pochwałę stworzenia (mikrokosmos bukietów i wieńców), va-nitas, aż po kwestię wyboru moralnego. W tradycyjnym rozumieniu obrazy te łączyły najczęściej botaniczną dokładność przedstawienia, a przez to pochwałę naturalnej piękności, z modelem religijnym, maksymą moralną czy' przesłaniem filozoficznym, zbudowanym wokół znaczenia każdego z kwia-

,, ,ytn\iCtUł JTlillill ŁAC S/.Młl pulllULIiytll iiwwi/,»ii

"^ra/ * „,,_łna odwołująca się do biblijnej tradycji Va.nitas i różniącą

i* *, 'i|(*tforV' z-«**ł*    j    ■    ■■

loii"¹¹’^    .. _tvDowych dla sztuki krajów katolickich, zbudowanych wokół

sic °^{d    17} W środowisku antwerpskim już w ostatniej dekadzie XV I w.

pd*°ⁿ . kwiatowe i owocowe kompozycje, zyskując status odrębnego znane y ^ Brueghel Starszy stał się irwentorem, a zarazem mistrzem mo-rodza.)^{2 3}' kwiatowego, który jako oryginalny i charakterystyczny motyw ⁽    . j _się pojemnym nośnikiem wielu alegorycznych i symbolicznych tre-

⁰.    _ten został twórczo rozwinięty przez jego ucznia, Daniela Segher-

się ok. 1630-1640 r.³⁸ Metaforyczna Wymowa holenderskiego bukietu

w nowym typie obrazu - girlandzie wokół kartusza, zaczynającej poją-

_ _    ^ ^    QU * <r    ... _..... *    «    •    ■ .    .    .

wiać

wiązała sif B tym, eo w pfotestanckiej tradycji wyrażało pojęcie przeznaczenia. Kwiaty „cichego życia”, podobnie jak inne obiekty martwych natur, dostąpiły rangi figur emblematycznych. Ukryte za złożoną symboliką zachęcały przygotowanego intelektualnie odbiorcę do mądrej obserwacji i medytacji nad światem przedmiotów, czemu sprzyjał zazwyczaj średni format obrazu, gdzie dzięki malarskiej sile iluzji zatarta została granica pomiędzy tym, co żywe, a tym, co jest jego nieruchomym i ponadczasowym ekwiwalentem.

Róża, częściej niż inne kwiaty przedstawiana w malarstwie, pozostaje doskonałą ilustracją ewolucji znaczeń symbolicznych na przestrzeni wie-

1

Zob. RedouU. Roses, Koln 2001 (faksymile wydania oryginalnego, w wyborze).

2

⁵⁶ Por. G. de Tervarent, Attribuls et symboles dam l'art profane 1450-1600. Diclionnaire i’un language perdu, Geneve 1958—1959 (suplement i indeks 1964), s. 190-192: M. Levi d’Anco-na, The Garden of the Renaissance: Botanical Symbolism in Italian Painting, Firen/e 1977. s. 17--22; o „niebiańskiej” symbolice kwiatów zob. I. Bergstróm, Interpretationes Seleclae, Góte-borg-Paris 1978, s. 22. Wyczerpujące zestawienie źródeł pisanych kwiatowego symbolizmu przedstawia S. Segal, Flowers..., s. 37—40. Szczegółowe przykłady podają hasła katalogowe

3

bibliografia w: Ars Emblematica, Ukryte znaczenia w malarstwie holenderskim XVII w., kat. wysL, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1981.

^5l Symbolika wanitalywna kwiatów została szczegółowo omówiona w rozdziale The Bibie of Naturę and Floral Symbolism, [w:] P. Taylor, op.cit., s. 28-76. Dobrym aktualnym studium obecności i roli kwiatów w malarstwie XVII w., postrzeganych w kategoriach symboliki, retoryki i decorum, jest publikacja stanowiąca podsumowanie wystaw w Musee des Beaux- -Artó w Caen w 1987 r. i w Paryżu (Pavillon de Bagatelle) w 1989 r.: A. Tąpię, Le sens cachedes fleurs. SymboUęue Ćf botanique dans la peinture du XVUe siecle, Paris 1997.

™ O ile klasyczne bloompotjes stały się od początku XVII w. specjalnością Holendrów, to werice i kartusze, podobnie jak inne formy monumentalne - girlandy, długie łańcuchy uwite z kwiatów, festony, powstawały głównie w południowych Niderlandach, przv czym panie środkowe wykonywali zwykle inni artyści. We wszystkich tych odmianach tematu róże występowały w wielkiej obfitości i różnorodności, stając się niekiedy głównym i jedynym motywem kwiatowym. Wzorcową typologię martwych natur kwiatowych, katalogując je wszystkie według autorów, podaje B. Brenninkmeyer-De Rooij. Roois of 17 tk-erntun Mauer Pmn-img. Miniatures, Plant Books, Paintings, Leiden 1996. Zob. też E. Gcmar-Koctizsch. Hollandt-uhe Stillebenmalerei im 17Jahrhundert, Lingen 1995. O flamandzkim malarstwie kwiatów zob. kat. wyst. Das Flamische Stilleben 1550-1680, Kuns th istorisches Museuin Wien, W ten 2002.