P5050102

II- 9. Daniel Segliers. Simon de Vos, Swifta Rodzina ui girlandzie z róż, kol. prywatna, Niemcy. fot za: kat. Sotheby'*, Londyn 1980

czy owoce, symbolizują cnoty i przymioty wyobrażonych w jej kręgu osób świętych, stała się istotną bronią w ręku egzegetćw i teoretyków kontrreformacji' " jako odpowiedź na purystyczny bukiet reformacyjny, którego budu-

« Gwoli ścisłości należy dodać, iż idea obrazu z wieńcem splecionych kwiatów została Bruegłrelowi podsunięta przez jego znamienitego mecenasa Fryderyka Boromcusza. Podobnie jak Molanus i Paleotti, kardynał podnosił apologetyczną i dydaktyczną rolę obrazów tworzonych w duchu potrydenckiej ideologii. Długi rozdział jego najbąrgzj^J

kontemplacja miała ułatwiać konieczne człowiekowi na drodze do /ba-j>l^cił ^ porzucenie myśli o dobrach doczesnych. Należałoby jednak zasy-||/o\vat^: tutaj niebezpieczeństwo każd o razowej symbolicznej interpreta-kwiatowych girland. Otóż wiele z nich powstało, zanim namalowano ' -lniajn< e j^c sceny religijne (z reguły pędzla innego artysty), będąc w rze-"/ywistości abstrakcyjnym motywem kwiatowym⁵*. Inne spełniały tylko swą dstawową funkcję homagium⁵⁹. Pozbawione akcentów dominujących, ^pfl0gly być raczej odzwierciedleniem panującej w przedstawieniach bota-dcznych mody i egzo tycznych nowinek. Multipiikacja obrazu róży w kwiet-_vch girlandach i wieńcach nie zawsze była więc podyktowana względami ideologicznymi.

Nie sposób nie wspomnieć tu o innym, niemal ekumenicznym wariancie girlandy bądź wieńca otaczającego symbole eucharystyczne, wspól-_nvm dla ikonografii kultu katolickiego i zreformowanego, popularnym |krajach protestanckich, a także w środowisku antwerpskim'”. Znany Saj~ świętszy Sakrament w girlandzie z kwiatów i owoców de Heema z Kunsthistori-sches Museum w Wiedniu może być tego dobrym przykładem, gdzie dwie pełne „róże z Provins”, tuż obok kłosów zboża, kolb kukurydzy i winogron (stałych symboli chrystologicznych) towarzyszą Hostii jako symbole męczeństwa i odkupicielskiej miłości Chrystusa (il. 10). Bardziej rozbudowana kompozycją z girlandami różanymi i bukietami róż w szklanych, prostych wazonach stojących w najbliższym sąsiedztwie kielicha z Hostią jest Saj-śuńftszy Sakrament na ołtarzu przybranym jesionami kwiatów van Yeerendaela (Antwerpia, Koninklijk Museum)⁷¹. Dyskretna obecność rómerów bądź wysokich, smukłych kielichów po części wypełnionych winem w martwych traktatu poświęcony jest chrześcijańskim emblematom i symbolice figuralnej (/> Piclura Mitra, Mediolan 1625). Ok. 1608 r. Brueghel zaczął tworzyć dla niego pierwsze flamandzkie Madonny ui kwiatowych wieńcach, we współpracy z Hendrikiem van Balen i Rubensem. Zob. Freedbcrg, op.cit., s. 116—120.

'"Por. Symbol eucharystyczny przypisywany Janowi Brueghelowi Mł. (Cray, Musec Baron Martin), z girlandą zbliżoną do obecnej w drezdeńskim Triumfie Flory, autorstwa Bmeghela St. Tego typu girlandy towarzyszyły na ogół wizerunkom Marii, tu pierwotna partia środkowi obrazu została usunięta na rzecz niewielkiego owalu / kielichem białego wina. Religijny charakter obrazu został utrzymany, aczkolwiek zmieniony w duchu mariołatrii celem dopasowania dó zaleceń kultu reformacyjnego. Por. F. Davoine, Catalogue du rnuseeBaron Martin icGray, Cray 1959. kat. 295 bis. Podobna niespójność ideowa występuje w przypadku cytowanej wyżej girlandy Seghersa z siedzącą bachantką. por. |>r/vp. 56.

⁶⁸ Por. O. Delenda, op.cit., s. 18.

* Szerzej o symbolistyce eucharystycznej zob. Ch. Klemnt, Wdtdeitlung-Allegońen uniiSw-bolf in Stilleben, [w:] Stilłeben in Europa, s. 182-189.

Por. Jan Anthonie van der Bareri. Eucharystia w girlandzie z kwiatów (Wiedeń. Kunsihr itorisches Museum), Daniel Seghers, Eucharystia w girlandzie : kanałów t .«i»«óur (Londyn lićtoria & Albert Vluseum), A. Coosemans, Kielich wina w mszy : kiiuiuinu teoesna

— rv