PB040748

294 Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich

Escherichia coli

Pałeczki Escherichia coli są częścią rodzimej mikroflory pn^ pokarmowego, naturalnym komcnsalcm u człowieka i zwierząt cicpłoU/ stych. W normalnych warunkach biorą udział w rozkładzie pokarmu, syjJ tyzują witaminy z grupy B, witaminy z grupy K i C, a poprzez wytwar/,_an-bakteriocyn są konkurentem dla bakterii patogennych. Pomimo tego > stanowią one naturalną florę przewodu pokarmowego, to w pewnych pL, padkach wywoływać mogą zatrucia pokarmowe.

Bakterie coli to Gram-ujemne, urzęsione pałeczki występujące w d_u żej koncentracji w kale ludzkim 10-10⁹ jtk/g (Fcachem i wsp., 1983).ty_v krywa się je bez stosowania skomplikowanych metod, stąd od dawna pc|_nj rolę indykatorów. Jednak w odróżnieniu od pozostałych bakterii grupy _co^ do których zalicza się też Enterohacier, Klebsiella i Citrobacler, ptUcczki coli typu fckalnego stanowi głównie gatunek Escherichia coli. Niektóre serotypy mogą być toksyczne dla ludzi i zwierząt, np. E. coli 0157. Szczepy E. coli wywołujące zakażenia biegunkowe różnicuje się na enteropatogennę enteroinwazyjne i enterotoksyczne. Szczep E. coli 0157:H7 zidentyfikowano u ludzi w 1982 roku w schorzeniach o charakterze biegunek i krwotocznego zapalenia jelita grubego. Enterokrwotoczne pałeczki E. coli 0157 są najczęściej przyczyną krwotocznego zapalenia okrężnicy (HC) oraz hcmoli-tycznego zespołu mocznicowego (HUS) (Gagliardi i Karns. 2000). Bakterie te odgrywają rolę szczególną ze względu na dużą wirulencję. Dawka infekcyjna jest bardzo niska i wynosi od 10 do 100 pałeczek, podczas gdy dla bakterii z rodzaju Salmonella wynosi około 100 000 komórek. Szczególnie infekcyjne są pałeczki oporne na działanie niskiego pH, pochodzące od zwierząt żywionych z dużym udziałem pasz treściwych. Mają bowiem one zdolność tolerowania niskiego pH żołądka człowieka i mogą wywoływać schorzenia. Naturalnym rezerwuarem EHEC są zwierzęta domowe, zwłaszcza bydło dorosłe i cielęta, które same nie chorując wydalają je do środowiska (Paluszak i wsp., 2003; Strauch, 1991). Badanie kału bydlęcego w USA wykazało obecność £. coli 0157.H7 u osobników w 22% przebadanych stad, a koncentracja bakterii w kale wahała się w granicach 10²~10⁵ cfu/g (Wells i wsp., 1983). Z kolei w Niemczech występowały u 9,4% bydła rzeźnego i 17% brakowanego bydła mlecznego (Marshall i wsp., 1996).

Do zakażenia ludzi pałeczkami EHEC dochodzi najczęściej wskutek konsumowania zakażonego mięsa, mleka, skażonych fekaliami roślin lub innych produktów spożywczych (Bbhm, 2000). Zwłaszcza stosowanie w charakterze nawozu niestabilizowanej gnojowicy bydlęcej może przyczynić się do transmisji EHEC wraz z innymi bakteriami patogennymi do gleby i wód gruntowych.

jp (BEC)

' _vcZyną chorób wywoływanych przez pałeczki okrężnicy jest zdol-w'art^an'^a P^{r/cz n}*^cktórc z nich różnych toksyn, wśród których naj-^ "\/.nanc należą do grupy enterotoksyn. Zjawisko to ma najczęściej Ifjiiij P°_na skutek różnych czynników, np. infekcji jelitowych, terapii anty-czy zmiany kanny, co prowadzi do przekształcenia składu rczy-tukładzie pokarmowym populacji mikroorganizmów (Osek, 2000). ^^CCjj\valn>^{ane w} P^rzez patogenne szczepy E. coli czynniki tok-rtożna podzielić na trzy podstawowe grupy:

Eltizne enterotoksyny, do których zalicza się:

• toksyny cieplochwiejne (LT) o budowie białkowej i właściwościach antygenu pełnowartościowego, związane z różnymi związkami budującymi zewnętrzną ścianę komórki

b) toksyny cicpłostałe (ST), które są połipeptydcm o właściwościach słabego antygenu pełnowartościowego, wytwarzane są przez szczepy ciiteroagregacyjne (EAEC), enterotoksyczne (ETEC) i enteroinwazyj-

cytotoksyny - powodujące zaburzenia syntezy białek komórkowych, uwalniania enzymów, zaburzenia w działaniu pompy sodowo-potasowej; uwalniane są przez enterokrwotoczne (EHEC) szczepy lub entero-patogenne (EPEC)

. toksyny działające na układ nerwowy, których efektem działania są biegunki, wywołane uwalnianiem neurotransmiterów przez komórki układu nerwowego jelit lub też przez bezpośredni wpływ toksyn na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego.

Przeżywalność tych bakterii w środowisku zależy od wielu czynni-tfw. W kale w temperaturze 0 °C drobnoustroje te mogą zachować aktywność przez ponad rok. Maule (1998) donosi, iż w świeżych odchodach bydlęcych przeżywają ponad 56 dni. Jak podają Feachem i wsp. (1983), »fekaliach stabilizowanych w warunkach mezofilowych do inaktywacji tych pałeczek dochodzi po 3 tygodniach. Istotną rolę, jak widać w tabeli 8.5, »' inaktywacji EHEC odgrywa temperatura oraz typ gnojowicy.

Tibela 8.5. Czas niezbędny do inaktywacji pałeczek EHEC podczas fermentacji beztlenowej w różnych warunkach termicznych

Temperatura	Typ gnojowicy	Czas przeżywalności	Autor
4*0	świńska	21.5 dni	Himatongkham i wsp.. 1999
20 °C	świńska	14,8 dni	Himatongkham i wsp., 1999
371		3,2 dni
	bydlęca	17,1 godz.	Kudva i wsp., 1998
	_ kal bydlęcy	< 3,4 godz.	Kudva i wsp., 1998