PZP 1918 1994 s11

ię hu swoisty prowokację. Z cichego rozkazu Piłsudskiego generał I u. jnn Żeligowski pod pozorem bumu - dokonał zbrojnej aneksji Wilcus/i/y/ny; Wilno zostało zajęte 9 października 1920foku. Trzy dni |K)/nicj wydano dekret tworzący na zajętych terytoriach Republikę I iiwy Środkowej, która w następnym roku przyłączyła się do Rzeczypospolitej. Faktu tego nic uznały władze Litwy, a spór o Wilno był powodem nic utrzymywania przez oba państwa stosunków dyplomatycznych aż do 1938 roku.

Dnia 15 marca 1923 roku Liga Narodów zatwierdziła granicę •'wschodnią Rzeczypospolitej, sankcjonując w ten sposób przynależność do Polski również Galicji Wschodniej i Wilcńszcz.yzny.

Obok ciężkich walk toczonych na Wschodzie, sprawa, żywotną dla państwa polskiego była również jej granica zachodnia. Do rozstrzygnięcia na tym kierunku pozostała kwestia Śląska Cieszyńskiego, Górnego Śląska, Wielkopolski, Wannii i Mazur. W walce o kształt naszej granicy zachodniej, z interesami polskimi miały się jednak ścierać również interesy Czechosłowacji oraz pokonanych w I wojnie światowej Niemiec.

Reprezentująca Polaków w Wielkopolsce Naczelna Rada Ludowa przez, dłuższy czas nic zamierzała tworzyć na tym obszarze faktów dokonanych. Jednakże narastająca wrogość polsko-niemiecka znalazła swoje ujście w końcu grudnia 1918 roku, kiedy to wybuchło Powstanie Wielkopolskie, które przyniosło opanowanie większości ziem tego regionu przez, polskie siły samoobrony. Pomimo kontrofensywy niemieckiej linia frontu ustabilizowała się. a naciski dyplomatyczne organizowane przez rząd w Warszawie spowodowały włączenie się do sprawy mocarstw zachodnich. Niemcy zostały zmuszone do zaakceptowania linii demarkacyjnej, którą wyznaczono (w Trewirze) 16 lutego 1919 roku.

Paryska konferencja pokojowa rozpoczęła obrady 18 stycznia 1919 roku. Kilka dni później polska delegacja zaprezentowała sprzymierzonym swoje postulaty terytorialne. W odpowiedzi powołano specjalną komisję do rozpatrzenia kwestii polskiej (tzw. komisja Cambona). Delegacja polska zgłaszała roszczenia do: Poznańskiego, Prus Zachodnich, Warmii i części województwa olsztyńskiego, Pomorza Gdańskiego, Górnego Śląska, Śląska Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy, Wilcńszczyzny i Galicji Wschodniej po rzekę Zbrucz.

I Uwzględniając większość polskich postulatów raport komisji Carti Umiii sugerował też przyznanie Polsce bez żadnych warunków Pomorza t < Ida liskiem i Górnego Śląska. Pod wpływem Brytyjczyków przejęto |nh„k mniej korzystną dla Polski wersję traktatu pokojowego. Po Unnowiono bowiem ogłosić Gdańsk Wolnym Miastem pod polską administracją i zarządem Ligi Narodów. Jednocześnie na Powiślu, Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku zdecydowano rozpisać plebiscyty, w ki"i u li miejscowa ludność miała opowiedzieć się za przyłączeniem lyth ziem do Polski lub Niemiec. Na odcinku Wielkopolski wy-/ii i. /ono granicę zgodną z przebiegiem linii demarkacyjnej uzgodnionej w Trewirze. Takie właśnie rozstrzygnięcia dla Polski zawierał podpisany 28 czerwca 1919 roku traktat wersalski.

Podpisując ów dokument Polska zobowiązała się także do przyjęcia dodatkowych postanowień zawartych w tzw. traktacie mniejszoś-

*    łowym, narzuconym również innym państwom powstałym po I woj-m. światowej. Traktat len ograniczał suwerenność państwową syg-mi u inszy, przyznając państwom zachodnim - obok klauzuli naj-

*    ii.ks/egu uprzywilejowania w handlu - również prawo ingerowania

*    politykę narodowościową, religijną i szkolną podmiotów wspomnianego dokumentu. Niekorzystną stroną tego porozumienia było i In, >c obejmowało ono mniejszość niemiecką w Polsce, nie dotyczyło ntiioiniiisi mniejszości polskiej w Niemczech. Ponadto nałożono na Pulhkę odpowiedzialność za spłatę części zadłużenia państw: rosyjski.i niemieckiego.

Pomimo swych niedostatków traktat wersalski, legalizując polską mmiicę zachodnią i zapewniając międzynarodowe uznanie niepodlegli'.. i Polski stanowił sukces odrodzonego państwa.

Plebiscyt na Warmii. Mazurach i Powiślu, który odbył się w lipcu 19.10 roku (kulminacja wojny polsko-sowieckiej) z wyjątkiem kilku

......... Powiślu i Warmii przyznał sporne terytoria Republice Wci-

iiiiiiskicj. Dramatycznie ułożyły się natomiast sprawy na Górnym d eku. dowodem czego był)' dwa powstania polskie, które wybuchły •' sierpniu 1919 i 1920 roku. Plebiscyt na tym terenie odbył się w iiiaicu 1921 roku przynosząc rozstrzygnięcia niekorzystne dla Polski. W maju tego roku wybuchło jednak III Powstanie Śląskie, pod presją kióiego mocarstwa zatwierdziły bardziej korzystny dla Polaków p..il/iał lego obszaru. Ostatecznie po stronie polskiej znalazło się