PZP 1918 1994 s10

ludność. Intencją aulorów odezwy było - jak można przypuszczać - /uchowanie przez państwo białuruskie ścisłych związków z Polską. W t /asie kampanii białoruskiej oddziały polskie uczestniczyły również w walkach na obszarach, które weszły później w skład Łotwy.

Wbrew pozorom stabilizacji koniec 1919 roku nic przyniósł jednak uspokojenia na Wschodzie. Nadal bowiem pozostawały' aktywne czynniki destabilizujące sytuację na tym obszarze. Najpoważniejsze zagrożenie dla Polski pochodziło jednak ze strony Rosji. Bez względu na system wartości podzielany przez grupę rządzącą tym krajem, silna Polska o ustabilizowanych granicach nie mieściła się w rosyjskich planach. Dla bolszewików była ona przeszkodą w drodze na Zachód; dla białych, głoszących hasło Rosji jednej i niepodzielnej, Rzeczypospolita miała pozostać nadal częścią imperium Romanowych, po jego dawne granice zachodnie.

Dlatego też, by nic wzmacniać nawzajem przeciwników, na przełomie roku, w chwili gdy ważyły się losy bolszewików' ponoszących porażki w wojnie domowej, Piłsudski nakazał wstrzymanie walk przeciwko Armii Czerwonej; rTjwhoczcśnie podjęto rokowania rozc-jmÓwc. Miały one wszakże taktyczny charakter, gdyż obie strony stopniowo umacniały swe siły. Prowadzono także ożywioną działalność; dyplomatyczną i propagandową. Polska próbowała - bez powodzenia - pozyskać do anlysowieckicgo bloku wszystkie państwa graniczące z Rosją od Zachodu i Północy. Bolszewicy prowadzili natomiast na Zachodzie ożywioną agitację, powołując się na drapieżność polskiego imperializmu. Spotykało się to z żywym odzewem radykalnych kręgów lewicowych. Nic należy jednak zapominać, iż również rządy państw zachodnich modyfikowały swe stanowisko wobec czerwonej Rosji, czemu niewątpliwie sprzyjała klęska wysianych przez nie wojsk interwencyjnych na pomoc białym. Wypowiedzi o konieczności normalizacji stosunków z Rosją Sowiecką wspierały opinie kręgów przemysłowych, dążących do nawiązania z. nią normalnych kontaktów gospodarczych i uczestnictwa w zyskach z. tego rozległego rynku.

Ofensywa polska ruszyła 25 kwietnia 1920 roku, kierując główne uderzenie na południowy odcinek frontu. Odniesione sukcesy pozwoliły Piłsudskiemu stanąć w pozycji protektora narodowościowych aspiracji Ukraińców. 7 maja zdobyto Kijów. Wkrótce jednak okazało się, że wsparcie ze strony Pctlury było znikome, a oddziały polskie

r.i.ily zmuszone do samotnej walki z silami bolszewickimi, które

*    początkach lipca rozpoczęły kontrofensywę na całej długości linii liontu. by w miesiąc później stanąć na przedpolach Warszawy.

W obliczu niepowodzeń grożących pogrzebaniem niepodległości, i /ąd pod kierunkiem Władysława Grabskiego podjął starania o wspar-. i. dla walczącej Polski państw obcych. Jej racje zostały przedstawione podi zns międzynarodowej konferencji, która rozpoczęła się 5 lipca w belgijskim Spaa. Międzynarodowe pośrednictwo Polska okupiła d. i ptaeją linii Bugu (linia Curzona) jako wschodniej granicy państwa, godą na zwrot Wilna Litwie, oraz zdaniem się na decyzje Ligi ¹ ta rodów w sprawie Galicji Wschodniej, Śląska Cieszyńskiego i sta* mi 11 Gdańska. Spodziewając się pokonania Polski. Sowieci odrzucili" dnnk nie tylko zewnętrzną mediację, lecz także ofertę bezpośrednich mkowań złożoną przez premiera Grabskiego, którego na stanowisku ■•/«l.i rządu zastąpił niebawem ludowiec Wincenty Witos.

lymczasem 15 sierpnia doszło do bitwy pod Warszawą, w wyniku której ofensywa sowiecka została powstrzymana. Następnego dnia nnd Wieprzem rozpoczęła się potężna kontrofensywa wojsk polskich,

I lóia doprowadziła do wypchnięcia Armii Czerw-onej poza granice Ił/i e/ypospolilcj. Ciężkie walki trwały jeszcze do jesieni, lecz już we

•    iześniu podjęto rozmowy pokojowe. Zakończyły się one 18 marca r».M roku podpisaniem pokoju między Polską a Rosją Sowiecką u.-w. pokój ryski). Faktycznie kończył on walkę o ukształtowanie polskiej granicy wschodniej.

Uzgodniona w Rydze granica oznaczała jednakże dc facto fiasko planów federacyjnych Piłsudskiego, który musiał wyrzec się wspicra-niij niepodległościowych aspiracji Białorusinów i Ukraińców. Kolejną implikacją pokoju ryskiego było pozostawienie w granicach Polski /muznych liczebnie mniejszości narodowych, często nielojalnych wobec rządu w Warszawie i sponsorowanych przez swych pobrafym-■ • >w zagranicą, co w niekorzystny sposób miało zaciążyć nad polityką narodowościową 11 Rzeczypospolitej.

W loku w^alk polsko-sowieckich zaostrzyła się ponownie kwestia Wllcńszczyzny, którą Sowieci zajęli w lipcu 1920 roku. Po sukcesie kontrofensywy polskiej nie zdołano uzyskać korzystnych rozstrzygnięć n i mocy porozumień dwustronnych i akcji dyplomatycznej. W tej sytuacji, nic chcąc zrezygnować z. roszczeń do Wilna, zdecydowano

23