PZP 1918 1994 s14

mwncj odległości w stosunkach z Niemcami i Rosją, jak również m /estnictwic we wszystkich regulacjach międzynarodowych doły c/ących Polski. Nowym elementem stosunków zewnętrznych Polski o rosnącym z biegiem lat znaczeniu stały się natomiast zabiegi

0    zbliżenie z Wielką Brytanią.

W polskiej polityce zagranicznej po 1926 roku nic zabrakło akcentów mocarstwowych i otwarcie formułowanych aspiracji kolonialnych.

1    choć miały one wyraźną funkcję wewnętrzną (podniesienie morale społeczeństwa), to jednak nie pozostawały hez związku z konstruowanymi planami i przesadną samooceną własnego potencjału. Dla ich realizacji brakowało jednak zarówno mocy gospodarczej, politycznej i wojskowej, jak i sprzyjającej atmosfery międzynarodowej.

Podejmując starania o zachowanie poprawnych stosunków z. sąsiadami, polska dyplomacja usiłowała doprowadzić do wielostronnych regulacji łagodzących napięcie międzynarodowe w najbliższym otoczeniu naszego kraju. Służyła temu zgłoszona w 1927 roku inicjatywa zawarcia porozumienia o wyrzeczeniu się wojny jako narzędzia regulacji sporów. W ówczesnej sytuacji, zwłaszcza zaś wobec nic-przychylności Niemiec i Wielkiej Brytanii, jej przyjęcie w brzmieniu proponowanym przez Polskę nie okazało się możliwe.

Sprawa odżyła jednak w roku następnym, gdy dziewięć państw podpisało w Paryżu (27 sierpnia) Iz w. Paki Br ian U a - Kcllogą będący w praktyce realizacją założeń wspomnianej wcześniej polskiej inicjatywy. Pakt antywojenny, pomimo starań Polski, nic został jednak wyposażony w instrumenty wykonawcze, umożliwiające ustanowienie mechanizmów regulacji konfliktów. W lutym 1929 roku Polska podpisała natomiast wespół z Estonią, fzitwą, Rumunią i ZSRR izw. Protokół I .itwinowa przyspieszający wprowadzenie w życie postanowień paktu.

Podpisanie obu dokumentów zbiegło się w czasie z polskimi staraniami o poprawę stosunków z Moskwą, jak również początkiem reorientacji sowieckiej polityki zagranicznej, dokonującej się pod wpływem wydarzeń w Europie i Azji {ekspansja Japonii) oraz. implikacji stosunków wewnątrzpaństwowych („czystki*'). Ukoronowaniem tego było podpisanie w lipcu 1932 roku paktu o nieagresji. Nie usuwał on wprawdzie źródeł obustronnej nieufności, dał jednak podstawę baidziej poprawnym stosunkom wzajemnym, jakie będziemy

Ułtwiwować przez następnych kilka lat. Dla Polski, zabezpieczonej •mI Wsi liodu, stwarzał on ponadto podstawę bardziej aktywnej polityki whIkc Niemiec, gdzie w styczniu 1933 roku urząd kanclerza objął Adolf Hitler, który otwarcie głosił konieczność rewizji porządku Wtwutlskiego, w tym ustanowionych jego mocą granic państwowych.

i ais, jakiego dyktator potrzebował na przygotowanie szerszych dn.ilań w lej mierze, skłaniał go do podjęcia bardziej ugodowej jNiltiyki wobec Polski. Sprzyjało to intencjom Warszawy orientującej u, <|"i regulacji stosunków z ZSRR) na stabilizację relacji ze swym /m liodnim sąsiadem. Efektem iceo okresu odprężenia było podpisanie slyi /uia 1934 roku polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu jii/i mocy. Stan dzisiejszej wiedzy historycznej każe krytycznie occ-nW Alt ów no przyświecające obu sygnatariuszom intencje, jak również >wc znaczenie przyjętego dokumentu. Niewątpliwie miał on llliżi znaczenie doraźne, łagodząc spory między obu państwami: luińi zyl ile facto wojnę celną i przejściowo wpływał na uspokojenie tlMMinków z Gdańskiem. Poprawne kontakty z Berlinem były dla m l.t.l/ polskich znaczącym atutem w polityce zagranicznej. Woja ruc uiiliig' >n.ynwania Niemiec była jednym z powodów, dla których Polska uh i lu,mię odniosła się do wysuniętej w połowic lat trzydziestych. Itaiu u>kjcj, chłodno przyjmowanej przez Berlin, koncepcji paktu In /picc/eństwa zbiorowego obejmującego Rosję i Niemcy.

1’oiozumicnia z. Polską dawały natomiast Niemcom wolną rękę | u / y ml budowie swej mocarstwowej pozycji. W cieniu niemieckich ni'ii -ji Polska zrealizowała swe cele w odniesieniu do stosunków • I llwą oraz Zaolzia. I tak w marcu 193R roku doprowadzono do |H/yjęcia przez, rząd w Kownie polskiego ultimatum i nawiązania pi n /: oba państwa nie utrzymywanych dnta_rd stosunków dyplomatyczny di W październiku tego roku, wykorzystując hitlerowskie wkro-. /mir do Czech, Polska zaanektowała Zaolzie. Ponadto po przyłą-‘/mm Rusi Zaknrpnckicj dn Węgier uzyskała pożądaną wspólną granicę / tym państwem.

Jednakże wkrótce po konferencji monachijskiej, 24 października l'MK toku Berlin po raz pierwszy zaproponował Polsce realizację |u.igraniu przedstawianego jako kompleksowa regulacja wszystkich punktów spornych w stosunkach obu państw. Zawierał on postulat ' ląi /rnia Gdańska do Rzeszy, przeprowadzenia przez Pomorze

30