P3109139

spedytorom. Zdarza się. że przewoźnicy sami wykonują czynności spedytorskie. | W stosunkach handlowych | zagranicą rola spedytora jest szczególnie istotna. Wy. konuje on. oprócz innych czynności typowo spedycyjnych, również czynności celno, •dewizowe i ułatwia kontakty z przewoźnikiem zagranicznym.

Z działaniem spedytora wiąże się wystawianie dokumentów przewozowych. Do każdego rodzaju transportu są przypisane specyficzne dokumenty.

Dokumentami przewozowymi w transporcie morskim są: czarter (zwany też czarterpartią). nota bukingowa. kwit sternika, kwit dokowy, kwit przesyłkowy i konosament.

Czarter jest umową przewozu ładunków masowych żeglugą trampową, czyli nieregularną. Umowa dotyczy wynajęcia całego statku lub jego części na określony czat albo na podróż do określonych portów.

Nota bukingowa jest potwierdzeniem umowy o przewóz, jeżeli nie występuje czarter. I więc w żegludze liniowej, regularnej, kiedy statek obsługuje określone porty w z góry podanych terminach.

Kwit sternika jest dokumentem wydanym załadowcy po przyjęciu ładunku na statek, podpisanym zazwyczaj przez pierwszego oficera, którym w dawnej terminologii morskiej był sternik, i stąd wzięła się nazwa tego dokumentu. Kwit sternika jest dowodem dla załadowcy, że towar został załadowany na konkretny statek, jeżeli nic zawiera żadnych zastrzeżeń, jest to czysty kwit sternika. Jeśli kwit zawiera uwagi i zastrzeżenia dotyczące stanu towaru, opakowania i inne. jest to brudny albo zaklau-zulowany kwit sternika.

Kwit dokowy stanowi potwierdzenie przyjęcia towaru przez załadowcę (armatora, spedytora, przedsiębiorstwo składowe) do składu portowego lub (lokowego w celu załadowania na statek. Dokument ten zastępuje kwit sternika.

Kwit przesyłkowy jest potwierdzeniem przyjęcia przesyłki do przewozu przez armatora w żegludze przybrzeżnej lub drobnych przesyłek w żegludze oceanicznej.

Konosament (ang. bill qf ladingI czyli B/L) jest podstawowym dokumentem w przewozie morskim, który stwierdza, że towar został przyjęty oraz załadowany na statek i na jakich warunkach, zawiera także zobowiązanie wydania towaru w porcie przeznaczenia uprawnionemu posiadaczowi konosamentu. Konosament nie jest umową o przewóz, lecz jedynie dowodem, że taka umowa została zawarta. Największe znaczę* nie konosamentu polega na tym. że jest on dokumentem, który uprawnia do dysponowania ładunkiem. Dlatego ma on charakter papieru wartościowego reprezentującego towar i może być wykorzystany jako zabezpieczenie pobieranego w banku kredytu.

W zależności od sposobu podania w konosamencie odbiorcy ładunku rozróżnia się konosament imienny, na okaziciela i na zlecenie. Konosament imienny jest wystawiany na konkretną osobę, odbiorcę towaru, i może być przenoszony na inną osobę tylko przez cesję, z czym jest związanych wiele formalności, dlatego też jest doić rzadko stosowany. Konosament na okaziciela nadąje prawo odbioru towaru ze sutku posiadaczowi konosamentu, może więc się dostać w niepowołane ręce, np. w razie je go zgubienia, i dlatego niektóre kraje tego dokumentu nie stosują. Konosament

J na zlecenie jest najczęściej stosowany, gdyż może być przenoszony na inne osoby ^f przez indos, czyli oświadczenie posiadacza, że ustępuje od swych praw na rzecz r wskazanej osoby.

W transporcie rzecznym (śródlądowym) w przewozach krajowych jest stosowany żeglugowy list przewozowy, w przewozach międzynarodowych natomiast konosament żeglugi śródlądowej tang. inland watenms B/L), który (podobnie jak ■ konosament morski) jest dokumentem zbywalnym.

W transporcie lądowym praktyczne znaczenie ma kolejowy i drogowy (samochodowy) list przewozowy. Podstawowym dokumentem stwierdzającym zawarcie z koleją umowy o przewóz jest kolejowy list przewozowy. Umowa o przewóz jest zawarta wtedy, gdy kolej przyjęła przesyłkę i opatrzyła list przewozowy stemplem stacji nadania. Stosowany powszechnie międzynarodowy list przewozowy CIM (nazwa pochodzi od skrótu nazwy konwencji zawartej po raz pierwszy w 1890 r.. która w języku francuskim brzmi: Conmtion intemationale sur le transport da mrchandises par chemin de fer) składa się z pięciu egzemplarzy i powinien być wystawiony w języku kraju nadania, z tłumaczeniem na język francuski, niemiecki lub włoski.

Krąjowy kolejowy list przewozowy stanowi komplet składający się z czterech egzemplarzy, którymi są:

•    oryginał listu przewozowego, towarzyszący przesyłce i przeznaczony dla adresata;

•    ceduła, wysyłana wraz z przesyłką do stacji przeznaczenia i zatrzymywana przez tę stację;

•    grzbiet listu przewozowego, pozostający na stacji nadania;

•    wtórnik listu przewozowego, przeznaczony dla nadawcy przesyłki jako dowód nadania.

List przewozowy zawiera następujące zasadnicze dane: oznaczenie nadawcy (nazwa, nazwisko, adres), oznaczenie odbiorcy, nazwę, cechy i ilość ładunku, stację nadania i stację przeznaczenia (drogę, trasę przewozu), opłatę za przewóz, datę nadania, podpisy nadawcy i stempel stacji nadania. Zawarcie umowy o przewóz następuje po przyjęciu przez kolej przesyłki i odciśnięciu stempla (datownika) stacji kolejowej na liście przewozowym.

Dokumentem stwierdzającym zawarcie umowy na przewóz ładunków samochodami przedsiębiorstw transportowych może być, podobnie jak przy przewozach kolejowych, list przewozowy. Treść takiego listu przewozowego jest zbliżona do kolejowego listu przewozowego. W wypadku mniejszych firm przewozowych zawarcie umowy o przewóz mogą potwierdzać inne dokumenty, np. zlecenie przewozu. Istotne jest jednak, by dokumenty te zawierały postanowienia dotyczące: przedmiotu przewozu. trasy przewozu, nadawcy i odbiorcy ładunku, wysokości przewoźnego, zabezpieczenia towarów w czasie transportu, terminu realizacji przewozu.

Przedsiębiorstwo może dokonać najmu pojazdu samochodowego; polega on na dostarczeniu najemcy pojazdu obsługiwanego przez kierowcę firmy transportowej. W okresie nąmu przedsiębiorstwo dysponuje wynajętym samochodem według własnych potrzeb. Na najem wystawia się dokument najmu stanowiący potwierdzenie zawarcia umowy o najem samochodu na określony czas.