SAM16

POMcapoll^lM»giwfaniw)OCiXXIw»fcM    Głfr—* M»»uwfa. takty, fedife. wydant^

«1*K fMbfojtntawą narwaną .planem Rapacfc*o>" W11961-1962 pnwodntajJ defekacji polsUej podczas Międzynarodowej Konferencji Genewskiej w sprawie Uo*u Uzasadnia) konieczność po-wizedwejo uznania istniejącego terytorlalno-polityczncgo status fuo w Europie. Itodjtt też wysiłki na rzecz uznania przez państwa zachodnie pobfcfej granią na Odne i Mysie łużyckiej. 14 grudnia 1964 c podczas XIX sesji Zgromadzenia Ogólnego OM2. wystą-prł z projektem zwołania konferencji państw europejskich z udaa-lem Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych w sprawie bez-pieoeństM i współpracy, która podjęta została już po jego odejściu it służby dypiomatycznej (KBWE). W I9ÓÓ r. znalazł się w grupie kandydatów do pokojowej Nagrody Nobla Oficjalnie ze stanowiska ministra spraw zagranicznych odwołany został przez Sejm 22 gnid-nia 1968 r. ale do dymisji podał się Już w kwietniu. Nastąpiło to po bezpardonowych atakach Merowmłctwa PZPR na wieki jego bfa-ttdi współpracowników co było efektem antysemickiej nagonki roz-pęcanej w Mice w 19681 Wobec wMu pracowników MSZ wysuwano wówczas niesłuszne i demagogiczne zarzuty oraz szykanowano za żydowskie pochodzenie. Równocześnie na znak protestu wobec takich praktyk zrezygnował ł członkostwa w KC PZPR.

Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami w dniach 15-18 listopada 1956 r. w Moskwie przebywała delegacja PZPR z Gomułką, Cyrankiewiczem i Zawadzkim na czele. Dnia 18 listopada podpisano na Kremli układ DonnuRcy dwustronne stosunki polsko-radzieckie na zasadzie .wzajemnego poszanowania, nieinterwencji i suwerenności**. ZSRR anulował zobowiązania wobec Polski (2,1 mld rubli), wynikające głównie ze skalkulowania - z pominięciem jakichkolwiek zasad opłacalności cen - w^^a dostarczanego do ZSRR. Uregulowano takie rozliczenia tranzytowe. Ponadto ZSRR zobowiązał się udzielić Polsce kredytu na zakup 1 400 000 ton zboża oraz innych towarów na sumę 700 mk) rubli. Podczas rozmów ustalooo zasady wznowienia przesiedlania Polaków z ZSRR do kraju (umowa repatriacyjna). Dzięki temu do kraju przyjeduio 248 000 rodaków (deportowani w okresie II wojny Światowej, więźniowie lagrów). Byi to kolejny wielki sukces Gomułki, jednak warto podcreśbć. iż polsko-radzieckie rozmowy foczyly się w czasie. gły mimo zduszenia rewolucji, na Węgrzech trwa! nadal strajk generalny, a nowa ekipa Janosa Kidśra bezskutecznie próbowała spa-

cyfikować bierny opór społeczeństwa węgierskiego. Kolejnym krokiem stal się układ z 17 grudnia 1956 r., w którym ustalono status prawny wojsk radzieckich stacjonujących w PRL. Ich obecność obwarowano zastrzeżeniami o niemieszaniu się w wewnętrzne sprawy Polski i uzgadnianiu z rządem PRL liczebności i ruchów tych jednostek, jednak, jak pokazał czas. porozumienie to stało się fikcją.

Polska wobec rewolucji na Węgrzech w 1956 r.

Na sytuację w Polsce wielki wpływ wywierały wydarzenia na Węgrzech. gdzie 23 października 1956 r. (w Budapeszcie) wybuchło powstanie narodowe.

Po powstaniu robotników w czerwcu 1956 r. w Poznaniu i po wyborze Gomułki na I sekretarza PZPR wbrew woli Moskwy i bez sowieckie) inwazji obudziły się nadzieje wewnątrzpartyjnej opozycji węgierskiej na podobny, bez sowieckiego udziału, przebieg wydarzeń na Węgrzech. Powołano tam rząd rewołucyjno-narodowy (na czele stanął Imre Nagy).

Wielki oddźwięk wywołała interwencja wojsk radzieckich, przerwana po paru dniach, gdy zdołano osiągnąć porozumienie. W efekcie 30 października władze ZSRR ogłosiły deklarację, w której uznano samodzielność państw demokracji ludowej, ich suwerenność i partnerską pozycję wobec ZSRR. Rząd węgierski mógł zatem kontynuować reformy, ale gdy 1 listopada proklamował wystąpienie z Układu Warszawskiego i przekształcenie Węgier w państwo demokracji parlamentarnej. w ZSRR uznano to za przejaw kontrrewolucji i zdradę. W efekcie wojska radzieckie wznowiły interwencję i rozpoczęły się długotrwałe starcia zbrojne; 4 listopada 1956 r. utworzony został nowy proradziecki rząd z Janosem Radarem na czele, który poprosił ZSRR o pomoc w imię rzekomo zagrożonego socjalizmu. Nastąpiła decydująca inwazja wojsk radzieckich, które stłumiły powstanie. W niektórych regionach walki trwały do 14 listopada; a ich bilans to tysiące zabitych i rannych oraz kilkaset tysięcy uciekinierów do Austrii.

125