Scan10017

21

' Cztery krótkie uwagi metodologiczne

wygenerowane określenia przykładamy do badanej zbiorowości, sprawdzając, czy spełnia ona zawarte w definicji założenia. Czyniąc'tak, popełniamy klasyczny błąd mrcuks in definkndo m deimejf stworzoną na podstawie konkretnej rzeczywistości stosujemy ponownie do tejże rzeczywistości, czyli cechy obiektów składające alf na określenie odszukujemy ponownie w tychże obiektach. Poczucie błędnego koła jeszcze się pogłębia, jeśli zdefiniujemy naród jako grupę ludzi, którzy mają świadomość narodową. Pojawia się wtedy pytanie: «o ją tworzy? Czy naród wytwarza więź i świadomość narodową? Gzy świadomość narodowa jest odbiciem istnienia narod u? C-zy jest-dokładnie odwrotnie - jak twierdzili marksiści, to świadomość społeczna, klasowa konstytuuje wszelki byt społeczny a więc W tym wypadku ¥ świadomość narodowa tworzy byt narodowy? Czy w 1787 roku, gdy przyjmowano konstytucję ame-rykamką zaezynającą się^od słynnej frazy: We the People of/the United States, naród amerykański już istniał i cytowane słowa były tego wyrazem? Czy do-pieroii^piMedtzeaie lep? zdama zapoczątkowało proces kształtowania narodu amerykańskiego? Czy autorzy konstytucji wyrażali przekonanie, że naród istniejeGży.formułując te słowa,’ zainicjowali dopiero tworzenie wspólnoty narodowej?

Draga uwaga dotyczy rodzajów definicji występujących w naukach spo-łecznych. Obiekty społeczne definiujemy albo przez ich genezę - są to definicje genetyczne, zwane też genealogicznymi lub rozwojowymi (Anthony Smith nazwal je geologicznymi, zobnSmith 1995), albo podając konstytutywne dla nich cechy. - są to definicje-substancjalne, określane też jako strukturalne (ga-strologiezne według terminologii Smitha), albo przedstawiając ich specyficzne funkcje -ntwsymj wtedy definicje funkcjonalne. Definicje genetyczne, określające przedmiot badania przez warunki jego powstawania i etapy rozwoju, formułują zwykłe historycy i psyeholodzy rozwojowi. Definicje substancjalne, wymieniające właściwe dla danego obiektu cechy, są stosowane przez socjologów i wszelkich empiryków, którzy muszą zoperacjonalizować pojęcie tak, by można je było przyłożyć do konkretnego, rzeczywistego obiektu. Z kolei definicje funkcjonalne, określające przedmiot badań przez opis jego funkcji, są charakterystyczne dla szkoły funkcjonalnej w socjologii;i antropologii kulturowej. W niniejszeyksiążce kategoria narodu i mniejszości narodowych zostanie.zdefiniowana wsposób substancjalny.

Trzecia uwaga związana jest z atrybutami narodu wymienionymi w definicji. Jeśli definicja narodu miałaby mieć taki sam charakter jak większość definicji w naukach ścisłych, to wymienione w definicji cechy powinny być połączone logiczną koniunkcją; alternatywa zbytnio rozszerzałaby definicję. Czworobok jest kwadratem, jeśli ma wszystkie boki równe i kąty proste, przy czym obie cechy muszą występować jednocześnie, inaczej czworobok jest albo prostokątem,