ScannedImage

Procesy przemian w ramach struktury rodziny i wartości rodzinnych są niezwykle długotrwałe, a religia może wpływać na nie przyspieszająco bądź opóźniająco. Wątpić jednak można, czy kiedykolwiek udało się religijnemu unormowaniu na dłużej zmienić kierunek długofalowych przemian, jeśli abstrahować od małych, religijnie ześrodkowanych grup.

ROZDZIAŁ SZÓSTY

Religia zorganizowana

1. Społeczne ukształtowanie religii

Dla socjologii religii religia istnieje tylko jako podzielany przez wielu ludzi system wierzeń. Idea religijna rozwinięta przez samotnego mędrca nie stanowi jeszcze przedmiotu socjologii religii. To ograniczenie się do zjawisk, które właściwe są grupom, odpowiada także potocznemu użyciu tego terminu w języku. Kiedy historycznie rozróżnia się na przykład buddyzm od dżinizmu, to wprawdzie nauka jest rozstrzygającą cechą różnicującą, ale o „religii” mówi się tu tylko dlatego, że istnieją buddyści względnie dżiniści. Również martwe religie, jak manicheizm, miały swego czasu wyznawców. Idea religijna bez tego, który w nią wierzy', nie jest rełigią.

Na Zachodzie przyzwyczailiśmy się, że religia przyporządkowana jest dokładnie określonym grupom, należy jednak uwzględnić, że w innych społeczeństwach bardzo często trudno jest dokładnie wskazać, kto jaką religię wyznaje. Mimo to religia także i w takich społeczeństwach posiada swój „nośnik” społeczny, który jednak nie daje się rozpoznać jako wyodrębniona grupa. Już w drugim podrozdziale rozdziału V wspomniano krótko o rozróżnieniu między religią narodową a uniwersalną^{1 2}, względnie między dijfused vs. organized religion³. To rozróżnienie należy teraz doprecyzować. Yinger sytuuje diffused religion przede wszystkim w społeczeństwach plemiennych, gdzie „nie przynależy się do Kościoła, należy się raczej do społeczeństwa, które posiada obok innych właściwości rysy religijne”⁴. Ta redukcja dijfused religion do społeczeństw mało zróżnicowanych strukturalnie nie daje się potwierdzić

149

1

   Por. J. T. Borhek, R. F. Curtis, Sociology ofBelief 1983, rozdz. 5.

2

   Zob. rozdz. 5, przyp. 36.

3

   Zob. rozdz. 5, przyp. 37.

4

   Ibidem.