Skan20110103016

Osiąganie zbliżonej wartości ostatecznej wysokości ciała przez młodzież wcześnie, przeciętnie i późno dojrzewającą potwierdzają wyniki szeregu badań polskich: wrocławskich, warszawskich i lubelskich (tab. 7, rys. 23, 24).

Tabela 7

Dorosła wysokość ciała grup o różnym tempie dojrzewania (Łaska-Mierzejewska 1999)

Materiał, czas badania	Autor publikacji	Pleć	Tempo dojrzewania						Uwagi
			wczesne		średnie		późne		Pomiar wzrostu w wieku	Metoda oceny tempa dojrzewania
			X	N	X	N	X	N
Wrocławskie badania długofalowe 1961-1972 oraz 1980	Hulanicka, Szczolka 1985 1	M	175,2	44	173,4	71	172,0	42	18 lal	Wiek szkieletowy w wieku 11 lat
		M	176,5	55	175,7	91	174,7	49	27 lat
		M	172,8	43	174,1	81	173,0	41	18 lal	Rozwój zewnętrznych cech płciowych
		M	173,4	56	176,4	101	176,4	50	27 lat
	Hulanicka 1996 2	M	174,9	78	175,9	64	176,5	68	27 lat	Szczyt szybkości wzrastania
Warszawskie badania długofalowe 1960-1970 1972-1990	Milicerowa 1973 3	M	175,1		175,2		176,3		18 lal	Rozwój zewnętrz-nych cech płciowych
		ż	161,1		161,3		161,6		18 lat
	Niedźwiecka (nie publikowane)	M	175,3	9	177,3	24	176,4	8	18 lat
		ż	166,5	13	164,7	17	163,1	10	18 lat
Lubelskie badania długofalowe 1964-1985	Chrząstek-Spruch 4	M	177,6	23	176,0	19	175,9	17	18 lat	Rozwój zewnętrz-
		M	177,8	21	178,0	15	178,9	17	21 lat	nych cech płciowych
		Ż	160,1	20	162,1	27	162,7	24	18 lat
		ż	160,7	27	162,5	27	162,2	17	18 lat	wiek menarche

1.    Przeiuidywanie dorosłej wysokości ciała. (W:) Stan zdrowia i rozwój fizyczny uczniów klas i szkół mistrzostwa sportowego. Red. Łaska-Mierzejewska. AWF, Warszawa 1985.

2.    Wyniki nie publikowane.

3.    Budowa somatyczna jako kryterium selekcji sportowej. „Studia i Monografie" AWF, Warszawa 1973, nr 5.

4.    Nie publikowane opracowanie Łaski-Mierzejewskiej na podstawie udostępnionych wyników badań.

TYP BUDOWY CIAŁA A DOJRZEWANIE

Istnieje wyraźna zależność pomiędzy genetycznie zdeterminowanym typem budowy ciała a tempem dojrzewania przy założeniu, że im wcześniejsze dojrzewanie (mierzone w tym przypadku menarche), tym bardziej tęga (endomorficzna) budowa ciała, i odwrotnie: im smu-klejsza budowa ciała (ektomorficzna), tym późniejsze dojrzewanie. Dziewczęta o budowie skrajnie tęgiej — BMI powyżej 40,00 (por. tab. 9), rozpoczynają miesiączkowanie w wieku 12,40 lat, a ich koleżanki o budowie skrajnie szczupłej (BMI poniżej 16,00) w wieku prawie 15 lat; różnica wieku menarche, spowodowana odmiennością budowy, wynosi w tym przypadku aż dwa i pół roku (Łaska-Mierzejewska 1993).

cm

190

Rys. 23. Siatka centylowa wysokości ciała chłopców lubelskich oraz przebieg wzrastania wysokości ciała osobników wcześnie — górna krzywa, przeciętnie — środkowa, oraz późno dojrzewających — dolna (Chrząstek-Spruch, Kozłowska 1994)

Co ciekawe, warunki społeczno-bytowe mają daleko mniejszy wpływ na wiek menarche aniżeli sama budowa ciała. Nawet w złych warunkach bytowych dziewczęta tęgie dojrzewają prawie pół roku wcześniej (13,03) niż dziewczęta szczupłe wychowujące się w rodzinach o wyższym (lepszym) standardzie materialnym (13,68), podczas gdy dziewczęta żyjące w takich samych warunkach społeczno-bytowych, ale mające

137