skanowanie0001 (125)

Ko^u)b<di

region bliskiego wschodu

region bliskiego wschodu zajmuje w stosunkach międzynarodowych istotne miejsce. o jego szczególnej roli świadczą zaszłości historyczne, geopolityczne położenie, strategiczne rezerwy surowców energetycznych, a także jego konfliktogenny charakter, obszar ten przez wieki dominował w starożytnym świecie jako kolebka pierwotnych cywilizacji oraz miejsce narodzin „wielkich religii" — judaizmu, chrześcijaństwa i islamu, w xx wieku zmieniło się geopolityczne znaczenie tego regionu, co było bezpośrednim skutkiem uzależnienia świata od kopalnych zasobów energetycznych (ropy naftowej, gazu ziemnego), a także powstania państwa izrael. w świecie zimnowojennym bliski wschód stał się terenem rywalizacji między mocarstwami, a także obszarem walki ideologii i religii.

bliski wschód jest terminem bardzo szerokim, któremu przypisywane są różne znaczenia, każda z nauk, od geografii po stosunki międzynarodowe, w inny sposób wyznacza granice tego regionu, w najbardziej szerokim znaczeniu region bliskiego wschodu rozciąga się od maroka po pakistan, a także od turcji po sudan i jemen. w najwęższym rozumieniu tej kategorii w skład bliskiego wschodu wchodzą państwa położone wokół izraela i terytoriów okupowanych i w tym znaczeniu region utożsamiany jest z konfliktem arabsko-izraelskim.

w szeroko rozumianym obszarze bliskiego wschodu należy wyróżnić następujące subregiony: subregion „bliskiego wschodu" sensu stricto, którego członkowie bezpośrednio zaangażowani są w konflikt palestyńsko-izraelski i w którego skład wchodzą: egipt. izrael, jordania, liban, autonomia pajestyńska, syria i turcja; subregion zatoki perskiej; subregion afryki północnej.

w terminologii anglosaskiej obszary na wschód i południe od europy określane są jako middle east lub near east. termin near east (bliski wschód) został wprowadzony przez administrację amerykańską i obejmuje państwa skupione wokół izraela i Palestyny, bardzo często literatura wojskowo-politologiczna określa ten sam region jako eastern mediterranean (wschodnio-śródziemnomorski), w którego skład wchodzą: egipt, izrael, jordania, liban, autonomia palestyńska, syria i turcja. termin middle east (którego polskim odpowiednikiem jest bliski wschód) jest pojęciem szerszym i obejmuje także, obok wyżej wymienionego rejonu, afrykę północną oraz region zatoki perskiej, obecnie w literaturze przeważa stanowisko zawężające region bliskiego wschodu, a raczej umiejscawiające wokół dwóch wyznaczników: konfliktu arabsko-izraetskiego i złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, pomijanie roli afryki północnej jest dość częste, co związane jest z traktowaniem tego subregionu jako niezależnej części, która przez swoją pozycję geopolityczną oraz kontakty z państwami europy stanowi niejako oddzielny obszar stosunków międzynarodowych, w dzisiejszych czasach głównym z wyznaczników świadczących o istotności tego regionu są ogromne zasoby surowców energetycznych, na obszarze bliskiego wschodu znajduje się około 65% światowych zasobów ropy naftowej oraz około 40% światowych złóż gazu ziemnego państwa bliskiego wschodu pokrywają około 31% światowej produkcji ropy naftowej, a roczne wydobycie gazu ziemnego na tym obszarze pokrywa światowe zapotrzebowanie w około 10%. to właśnie złoża kopalnych surowców energetycznych wydają się podstawowym czynnikiem kształtującym pozycję oraz charakter tego regionu.

region bliskiego wschodu jest, więc istotny dla systemu międzynarodowego z punktu widzenia strategiczno-militarnego (czynnik polityczny) oraz ze względu na jego ogromny potencja! gospodarczy (czynnik ekonomiczny).

5