skanowanie0013

310 Gatunki wypowiedzi w analizie stylistycznej

JjLustra i robotnicy histoiSjp— oj^cy'jstopadowej” w reżyserii Jerzego?.; Grzegorzewskiego - w piśmie „Teatr”).

2.    Recenzję felieton - traktującą omówienie tekstu jako punkt wyjścia dla skrajnie subiektywnej oceny dzieła i uwag o aktualnych zjawiskach podejmowanych przez utwór lub z nim związanych, posługującą się stylem potocznym (np. Zdzisława Skroka „Czule i czyjnie” — o „Dukli” Andrzeja Stasiuka — w „Sycynie”).

3.    Recenzję esej - w której analiza i interpretacja utworu staje się jednym z kontekstów szerszej problematyki ogólnohumanistycznej (np. Mielili Pąstła MarkóWskiego „Sztuka rozumienia” - o Hansa Galtamera tomie pt. „Poetica. Wybrane eseje” — w „Magazynie z książkami” „Gazety Wyborczej”).

4.    Recenzję reportaż - ocenianie dzieła przebiega w niej jako proces przedstawiany równolegle z zapisem obserwacji, którą prowadzi recenzent, uczestnicząc w recenzowanym wydarzeniu artystycznym (np. Iwony Jabłońskiej „Raj kryje się w każdym z nas” - o spektaklu teatralnym pt. „Gódzina, w któr^ nie Wlecieliśmy nic o sobie” Petera Handkego w reżyserii Zbigniewa Brzozy - w „Teatrze” czy Romana Pawłowskiego „jNa gruzach mitu” o spektaklu w Stoczni Gdańskiej — z „Gazety Wyborczej”).

5.    Recenzję rozmowę - w której wypowiadają się co najmniej dwaj równorzędni partnerzy - recenzenci, a wymiana kwestii prowadzi tu zwykle do zderzenia dwóch punktów widzenia dzieła (np. „Perły do lamusa” Zygmunta Kałużyńskiego i Tomasza Raczka we „Wprost”).

Niezależnie od tych podziałów¹ w'zróżnicowaniu wewnątrzgatunko-wym recenzji uwzględnia się też stopień „fachowości” tekstów, co wiąże się z miejscem ich publikacji i założonym odbiorcą. To kryterium pozwala na wyróżnienie recenzji specjalistycznych (np. drukowanych w czasopismach „Kino”, „Dialog”, „Teatr”) i recenzji popularnych (np. obecnych w „Ga-* zecie Wyborczej”, „Polityce”, „Twoim Stylu”)²².

Na koniec należałoby wskazać klasyfikację uwzględniającą specyfikę tworzywa recenzowanych dziel, która jest podstawą wydzielenia recenzji teatralnych, filmowych, muzycznych, literackich.

N.jf Podkreślmy, że cechy „specjalistyczny - popularny” tworzą stopniowalną skalę wartości i na podobnej skali    recenzje - od S^jbardżiej specjalistycznych do

najbardziej popularnych (przykładem tych ostatnich mogą być internetowe „e-recenzje” publikowane na tzw. czatach^ ’

11.6. Podsumowanie

Recenzja jako gatunek dialogiczny wymaga:

a)    od recenzenta:

-    autentycznego przeżycia powstałego w wyniku bezpośredniego kontaktu z utworem;

-    dogłębnego poznania tego ujp^óru i! Umiejętności przywołania obiektywnych faktów z nim związanych;

-    dobrej orientacji w dziedzinie, która stanowi zaplecze analityczno-kry-tyczne interpretacji recenzowanego utworu;

-    umiejętności i odwagi formułowania własnych sądów i wyrażania ocen;

-    świadomego i umiejętnego łączenia w tekście recenzji elementów informacyjnych, analityczno-krytycznych i oceniających;

-    nawiązywania i podtrzymywania kontaktu z odbiorcą recenzji przez rozpoznanie jegó‘systemu wartości i oczekiwań oraz przez stosowanie

' jodków językowych służących zmniejszeniu dystansu między nadawcą i odbiorcą;

b)    od odbiorcy recenzji:

-    orientacji w dziedzinie, której recenzja dotyczy;

-    rozpoznawania funkcji tekstu recenzji i wpisanych weń, wyrażanych bezpośrednio i/lub pośrednio, ocen;

-    oddzielenia subiektywnych ocen i opinii recenzenta od przytaczanych przez niego faktów dotyczących recenzowanego dzieła.

11.7. Zalecana literatura

Abecadło dziennikarza, 1996, red. A-. Niczyperowicz, Poznań.

Balowski M., 2000, Świadomość gatunkowa a wzorzec normatywny (na przykładzie gatunków prasowych), [w:] Gatunki mowy i ich ewolucja, 11. Mowy piękno wielorakie, red. Ostaszewska D., Katowice.

Bauer Z., 1991, Wokół gatunków prasowych, [w:] Dziennikarstwo i jego konteksty, red. Bauer Z., Chudziński E., Kraków.

Bauer Z., 1996, Gatunki dziennikarskie, [w:] Dziennikarstwęt%0wiat mediów, red. Bauer Z., Chudziński E., Kraków.

Beryt Z., 1996, Doradca czy obrzydzacz?, [w:] Abecadło dziennikarza, red. A. ficzy-perowicz, Poznań.