skanowanie0041

127

Jatko komórkowe

Maczającą zbitą'masę elementów włóknistych. Drobiazgowa analiza struktury jąde-^Hgpozwoliła na opisanie poszczególnych jego składników oraz ich rozmieszczenia. Centra włókniste są upostaciowane w kuliste struktury o średnicy 0,3-0,9 pm. Zabierają one luźno rozproszone włókienka (2-3 nm grubości), które reprezentują nie-Bj^wne transkrypcyjnie odcinki rDNA związane z polimerazą RNA I oraz innymi Kalkami uczestniczącymi w procesie transkrypcyjnym. Gęsty składnik włóknisty fest zbudowany ze ściśle upakowanych włókienek (4-10 nm), które są prekursorowy-am rybonukleoproteinami (pre-rRNP). Gęsty składnik włóknisty umiejscawia się za-zwyczaj wokół centrów włóknistych. Główną masę jąderka stanowi składnik ziamis-Hjpł5-20 nm), złożony z ziaren rybonukleoproteinowych zawierających pre-rRNA Kióżnych stadiach dojrzewania oraz formujące się podjednostki rybosomowe.

^■Porównawcze badania biochemiczne, cytologiczne i ultrastrukturalne nad me-■bolizmem RNA jąderkowego umożliwiły wyjaśnienie kolejnych etapów w proce-■esyntezy rRNA(Jednostką transkrypcyjną jest 45S rDNA, który zawiera trzy intro-^Łraz trzy eksonv: 18S RNA, 5,8S RNA i 28S RNA. W pierwszym etapie syntezy ■nlimeraza RNA I przeprowadza transkrypcję prekursorowego 45S rRNA (pre-&RNA). W drugim etapie następuje wycięcie intronów, przez kompleks białekzwa-^KLS^icesomemJang. splicing, wiązanie odcinków kodujących w je3ną^całość), Hery składa się z wielu białek i małych, jądrowych cząsteczek RNA (snRNA). Kbstałe w tym procesie^^^^ąśteclta^NA, 18S RNA, 5,8$ RNA i 28STrK1A, wiążą się z odpowiednimi białkamiTTdffirelsąImportow    gdzie

Ipnnują się podjednostki rybosomowe, eksportowane następnie do' cyt^lazmy.

W skład dużej podjednostki rybosomu ■OS) |3 MDa, wchodząpoza białkami (45 rodzajów) trzy cząsteczki RNA: 28S (5000 ^Kłeotydów), 5,8S (160 nukleotydów) i 5S (120 nukleotydów). Ta ostatnia cząsteczka, 5S RNA, jest syntetyzowana poza jąderkiem przez polimerazę RNA III. W skład Małej jednostki rybosomowej (40S), 1,5 MDa, wchodzi tylko jedna cząsteczka ^kRNA (2000 nukleotydów) i około 33 rodzajów białek.

42.8. Zwielokrotnienie (amplifikacja) genu rybosomowego RNA

Bjsnórki jajowe zawdzięczają swoją nadzwyczajną objętość, w porównaniu z przebranymi komórkami somatycznymi, nagromadzeniu rybosomów i substancji zapa-Hwych rozmaitych postaci (glikogen, lipidy, glikoprotein). Rozwijające się zarodki ^Kcszości organizmów są w dużym stopniu wyosobnione od środowiska zewnętrz-pego i muszą korzystać z zasobów energetycznych nagromadzonych w jaju. Ponad-■jkomórki we wczesnych etapach rozwoju zarodka szybko się dzielą. Okres interfa-zyjfgpt bardzo skrócony, nawet go brak (patrz rozdz. 8.1.1). W czasie podziałów prze-btega intensywna replikacja DNA, z równoczesnym ograniczeniem procesu ^Kskrypcji do minimum. W tym samym czasie przez cały okres szybkich podzia-^Bkomórkowych zarodka stale wzrasta zapotrzebowanie na podstawowe białka Brzanę z aparatem mitotycznym (mikrotubule) (patrz rozdz. 8.4.3) i organizaqą Hiromatyny (histony) (patrz rozdz. 4.2.3). Zatem, procesy translacji przebiegają bar-izo intensywnie i muszą do tego wykorzystywać zasoby RNA (mRNA i rRNA) Łgromadzone (80% masy komórki) w cytoplazmie oocytów jeszcze podczas ooge-fezy. Gromadzenie rybosomów zachodzi we wczesnej fazie oogenezy. Liczba rybo-■tnów nagromadzonych w tym czasie przybiera wprost astronomiczną wielkość.