skanuj0012 (402)

4. TYPOLOGIA GRUP MŁODZIEŻOWYCH

Stwierdziliśmy już wielokrotnie, że w świecie młodzieżowym funkcjonuje bardzo wiele rozmaitych grup. Różnią się one liczebnością, jakością i formami działalności. Dotychczas dokonaliśmy pewnej typologii funkcjonalnej tych grup, co jednak nie wyczerpało zagadnienia. Poniżej pragnąłbym zaprezentować inne spojrzenie, uwzględniające właśnie wielość spotykanych form. Autor zdaje sobie przy tym sprawę, że samo budowanie typologii jest w pewnym sensie zabiegiem czysto abstrakcyjnym i — forsowane — zubaża rzeczywistość. Jednakże procedura wyodrębnienia najbardziej charakterystycznych typów grup ma pewien walor poznawczy, umożliwia bowiem uporządkowanie bogatego materiału faktograficznego wzdłuż zespołu współrzędnych, zaproponowanego przez twórcę typologii. Przeprowadzenie zabiegów typologicznych umożliwi także precyzyjniejsze określenie charakteru badanych grup.

Spośród wielu cech charakterystycznych grup młodzieżowych, które mogłyby stać się podstawą typologii, na pierwszym miejscu chciałbym wymienić wiek członków tych grup. Związki homogeniczne, składające się z osobników znajdujących się w tym samym lub podobnym wieku, to grupy rówieśnicze stanowiące przedmiot niniejszych badań. Ponadto spotyka się także związki heterogeniczne składające się z osobników różniących się wiekiem. Wśród tego rodzaju grup można z kolei wyodrębnić takie, w których większość stanowią osoby starsze (opisywałem poprzednio tego typu sytuację, kiedy uczennica szkoły średniej należała do nieformalnej grupy utworzonej przez studentów szkół artystycznych) bądź takie, w których większość stanowią młodsi wiekiem członkowie. Aczkolwiek obydwa ostatnie typy grup nie leżą w zakresie obecnego etapu naszych zainteresowań badawczych, to warto zauważyć, że fakt przynależności (nieformalnej) osobnika młodszego do grupy formowanej przez starszą odeń młodzież jest zazwyczaj świadectwem pewnej dojrzałości i samodzielności tego osobnika, gdy natomiast uczestnictwo w grupę- składającej się przeważnie z ludzi młodszych świadczyłoby raczej o pewnym opóźnieniu rozwojowym (inaczej rzecz się ma w przypadkach sformalizowanych grup np. harcerskich, w których podział funkcji łączy się ze zróżnicowaniem wieku). Wniosek ten wydaje się być uzasadniony zwłaszcza w świetle zebranych wypowiedzi pisemnych. Większość osób, deklarujących przynależność do jakiegoś „towarzystwa” nierówieśniczego, zajmowała w nim właśnie pozycję młodszego uczestnika przyswajającego nowe normy i wzory kulturowe.

Kolejna cecha charakterystyczna grup młodzieżowych to płeć członków. Podobnie jak w poprzednim przypadku są więc grupy jednorodne, składające się albo z samych chłopców, albo z samych dziewcząt, bądź też grupy mieszane. Istnieje pewna różnica w charakterze grup chłopięcych i dziewczęcych. Jak wynika z analizy wypowiedzi pisemnych, grupy składające się z chłopców mają w przeważającej mierze charakter zabawowo-rekreacyjny, grupy dziewczęce natomiast charakter zabawowo-konsumpcyjny. Chłopcy większą część czasu spędzanego we własnym gronie przeznaczają na czynny wypoczynek i uprawianie sportów bądź też na działalność hobbystyczną, podczas gdy dziewczęta przeznaczają swój czas na kolektywne chodzenie do kina, na spacery lub do kawiarni. Z różnorodnością aktywności spotykamy się dopiero w relacjach o grupach o mieszanym składzie, w których wzajemna pomoc w nauce i w kłopotach życiowych, przyjaźń i zaufanie, a często także miłość stanowią główną tych aktywności treść.

Inna cecha tych grup to stopień ich spoistości, który określić można zarówno poprzez częstotliwość i nasilenie wzajemnych kontaktów między członkami, jak też poprzez podanie struktury socjometrycznej. Abstrahując chwilowo od jakichś formalnych kryteriów, wyróżnić można grupy zwarte i luźne. Pierwsze z nich stanowić będą kolektyw w pełnym tego słowa znaczeniu, a ich członkowie będą dążyć do częstego widywania się. Wśród zebranych relacji nie brakuje opisów, których autorzy podkreślają, że właśnie możliwość częstych wzajemnych kontaktów w celu wymiany wrażeń, doświadczeń i poglądów jest