skanuj0013 (257)

4.2. Ocena zagrożenia gatunków - czerwone listy i czerwone księgi

103

i Kaźmierczakowa 1993). W jej drugim wydaniu, opracowanym przez blisko stu botaników i ekologów roślin z wielu ośrodków naukowych kraju, opisano 296 tak-sonów, w większości gatunków, z uwzględnieniem także tych, które na naszych ziemiach wymarły albo żyją tylko w warunkach ex situ, głównie w ogrodach botanicznych (Kaźmierczakowa i Zarzycki 2001). Przy każdym taksonie zamieszczono także informację o jego ewentualnym zagrożeniu w skali światowej albo w krajach ościennych i w Regionie Bałtyckim, jeśli znalazł się on na czerwonych listach lub w czerwonych księgach naszych sąsiadów (por. Parvenov 1987; Balevićius 1992; Maglocky i Ferakovź 1993; Sacanka 1993; Ludwig i Schnittler 1996; Śeljag-Sosonko 1996; IUCN 1998; Hołub i Prochazka 2000), lub też widnieje na czerwonej liście sporządzonej dla przymorskich obszarów państw nadbałtyckich (Ingelóg, Anderson i Tjernberg 1993). Dane te umożliwiają ocenę sytuacji poszczególnych taksonów na szerszym tle oraz są podstawą do pełniejszej analizy przyczyn ich zagrożenia i wskazówką do podjęcia dwu lub wielostronnej współpracy z krajami sąsiedzkimi na rzecz ochrony przyrody. Warto także podkreślić, że ukazało się pierwsze regionalne opracowanie czerwonej księgi roślin Opolszczyzny, mające ogromne znaczenie dla urzeczywistniania praktycznej ochrony zagrożonych gatunków (Nowak i Spałek 2002).

Czerwone listy rodzimych gatunków zwierząt

Pierwszy opublikowany raport o stanie rodzimej fauny kręgowców i wybranych grup bezkręgowców uwzględniał 700 gatunków, w tym 634 zwierząt kręgowych (Głowaciński i in. 1980), a pierwsza polska czerwona lista zwierząt, obejmująca tylko kręgowce, ukazała się kilka lat później (Głowaciński 1988). Na kolejnej czerwonej liście, opublikowanej po czterech latach, figurowało w sumie 1299 gatunków (w tym 49 uznanych za wymarłe), wśród których aż 1182 gatunków stanowiły bezkręgowce, w tym 991 owady (Głowaciński 1992). W najnowszym opracowaniu czerwonej listy rodzimej fauny widnieje już 2769 gatunków, w tym 2174 owadów. Za wymarłe lub prawdopodobnie wymarłe uznano w sumie 213 gatunków, wśród których 196 stanowią owady (Głowaciński 2002).

Pierwsza w Polsce czerwona księga zwierząt

Na początku lat 90. ubiegłego wieku ukazało się pierwsze wydanie Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt obejmującej kręgowce, a po niespełna 10 latach drugie wydanie tej księgi, zweryfikowane i wzbogacone o wiele nowych danych (Głowaciński 1992, 2001). Ostatnie dekady XX wieku przyniosły jednak wyraźne ożywienie badań naukowych także nad rozmieszczeniem, wymaganiami ekologicznymi oraz zagrożeniami przedstawicieli różnych grup bezkręgowców występujących w Polsce, co zaowocowało opracowaniami monografii, katalogów i wykazów tych zwierząt w skali kraju (np. Burakowski, Mroczkowski i Stefańska 1973—1995, 2000; Riedel 1988; Liana 1990,1992,1994; Pokryszko 1990; Razowski 1990-1997; Kata 1999; Łabędzki 2001).

W 2004 roku ukazał się drugi tom Polskiej czerwonej księgi zwierząt poświęcony bez-kręgowcom (Głowaciński i Nowacki 2004). Opisano w nim łącznie 236 gatunków, głównie owadów (198) i mięczaków (30). Jest to zaledwie 0,8% wszystkich gatun-