skanuj0014 (206)

18

ANDRZEJ KOWALCZYK

3.2. Tradycyjne i współczesne poglądy na istotę krajobrazu kulturowego Pojęcie krajobrazu kulturowego pojawiło się jeszcze w XIX w. w geografii niemieckiej, a następnie francuskiej i amerykańskiej. Jak podaje, cytując J. Schmithusena, K. Rembowska (2002,80-81) „... krajobraz kulturowy składa się nie tylko z pojedynczych przedmiotów, ale tworzy także całość przestrzenną”. W takim kontekście widzieli krajobraz kulturowy badacze niemieccy, zwracając m.in. uwagę na ewolucję krajobrazu, jak również jego aspekty wizualne (a nawet estetyczne). Z kolei w geografii francuskiej główny nacisk został położony na wychwycenie ujawniających się w krajobrazie relacji między działalnością człowieka (franc. cmlisatioń) a środowiskiem (lub otoczeniem, miejscem, franc. milieu). W USA podejście krajobrazowe zostało rozwinięte przez cytowanego C. O. Sauera, który nie rozdzielał go na krajobraz przyrodniczy i kulturowy, uważając, że należy go traktować jako swoisty region z typowymi dla niego związkami miądzy elementami przyrodniczymi a elementami kulturowymi, które są wynikiem działalności człowieka na Ziemi.

W czasach nam współczesnych krajobrazem kulturowym zajmował się m.in. G. Lewis (1979), który wyróżnił kilka fundamentalnych zasad związanych z jego interpretacją. Oto najważniejsze z nich:

•    krajobrazy są świadectwem kultury, gdyż dostarczają informacji o ludziach, którzy w nich żyją;

•    wszystkie elementy krajobrazu są odzwierciedleniem pewnej kultury i dlatego też wszystkie są równie ważne;

•    tzw. krajobrazy zwyczajne (lub „krajobrazy pospolite”, ang. common landscapes) - które są trudne do zbadania przy stosowaniu konwencjonalnych podejść badawczych - powinny być poddawane pogłębionej analizie utrzymanej w duchu geografii humanistycznej;

•    analiza sensu krajobrazu (jego znaczenia) wymaga dobrej znajomości uwarunkowań historycznych jego powstawania;

•    krajobraz kulturowy powinien być poddawany analizie w szerokim kontekście geograficznym (a więc z uwzględnieniem elementów przyrody).

W literaturze polskiej kwestia krajobrazu kulturowego (nazwanego jednak „krajobrazem kulturalnym”) została szeroko omówiona przez M. Dobrowolską (1947). W tym miejscu warto pamiętać, że M. Dobrowolska nie uważała pojęcia „krajobraz kulturalny” za równoznaczny z terminem „region” (Dobrowolska 147,162-164), co często zdarzało się w antropogeografii niemieckiej i francuskiej oraz w amerykańskiej geografii kultury. Pojęcie krajobrazu kulturowego zostało w Polsce zdefiniowane również przez A. Kostarczyka i T. Partekę (1989,27), którzy uważają, iż jest to „... zbiór elementów dziedzictwa