skanuj0021 5

14 t ftfwwmw aftmnrmrnm

|c*i rttoe dla różnych jednostek politycznych - gdy jest małe. nawet najwięksi geniusze nie są w stanie w iele zmienić. Gdy się poszerza, możliwości decydenta rosną zarówno w aspekcie pozytywnym, jak i negatywnym.

Podmiot polityki zagranicznej podejmuje decyzje w ramach zastanych uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Są to decyzje racjonalne, tzn. z wykorzystaniem rozumu, po rozważeniu za i przeciw, po przeprowadzeniu jakiegoś rachunku zysków i straL Stanowią przeciw ieństwo decyzji automatycznych, bezw iednych, spontanicznych. Podejmują je realni ludzie w realnym święcie, odbiegają więc od wyidealizowanego modelu racjonalnego decydenta. Decyzje racjonalne nie są synonimem decyzji optymalnych. Innymi słowy.    to,

że określone decyzje mogą być chybione, nietrafne, błędne czy po prostu głupie Itmlas/cTaposiJactum). Podejmowanie decyzji w polityce zagranicznej odbywa się wszakże w odpowiednich strukturach organizacyjnych i według stosownych procedur. Jakość podejmowanych decyzji jest więc współkształtowana przez proces organ i żacyj no-bi urokratyc zny. w który' uwikłane są własne oraz grupowe interesy decydentów.

2.1.2. Postrzeganie stosunków międzynarodowych

W nauce o stosunkach międzynarodowych prowadzi się badania empiryczne nad postrzeganiem tych stosunków w* różnych warstwach i wymiarach. Bada się więc. jak są postrzegani sojusznicy i potencjalni wrogowie, główne źródła siły państw*, charakter zagrożeń, relacje sympatii wrogości, międzynarodowe role jednostek politycznych, motywy i intencje decydentów- wyobrażenia tc stają się potem główną determinantą podejmowanych decyzji politycznych. Przykładem takich badań (o intencji uogólniającej, syntetycznej) są badania nad postrzeganiem potęgi (siły, mocy) państw odzwierciedlającym międzynarodowy układ sił oraz wynikające / niego zagrożenia czy napięcia polityczno-militarne. Ważną rolę odgrywają tu zarówno badania jakościowe (ocena dążeń, interesów, przy* , jaźni, wrogości, intryg, nastrojów społecznych), jak i ilościowe (stosunki sił, poziom militaryzacji i inne).

Podobnie jest z badaniem potęgi państw; ogólnie biorąc, może ono pójść dwiema drogami. Pierwsza, oparu na miarach ^obiektywnych", polega na poszukiwaniu modeli potęgi państw*, modeli o podstawie w „twardych", wymiernych danych autystycznych lub im podobny ch (podejście ilościowe). Tu z kolei można wyróżnić dwa warianty: podejście empiryczne i podejście dedukcyjne. Pierwsze, charakterystyczne np. dla ekonometrii, polega na poszukiwaniu modelu matcmutycznego na podstawie przyjętych założeń oraz zebranych danych statystycznych. W podejściu drugim również buduje się model, ale punktem wyjścia są pewne twierdzenia przyjmowane bez dowodu (aksjomaty), które drogą odpowiednich przekształceń prowadzą do nowych twierdzeń (modeli).

Drugie podejście to badanie subiektywnego postrzegania potęgi państw (podejście jakościowi) Jaat to rod/aj badań socjologicznych, w których rteponden-i i proa/ciu są o odpowiedz i iut pytania dotyczące np, uszeregowania państw według kryterium potęgi (ogólnej czy też bardziej skonkretyzowanej) na skali po-iządkowcj lub oceny .jakościowego*' charakteru tej potęgi (potęga gospodarcza, militarna, kulturowa). Dalszym krokiem może być badanie sposobu rozumienia potęgi obejmujące przede wszystkim uwzględniane czynniki „polęgotwórcze". Nn podstawie tak uzyskanych rezultatów można budować modele ckonomc-(Tyczne, które byłyby modelami potęgi zgodnej z poglądami danej grupy. Zrozumiale. że każda laka grupa miałaby „swój" model potęgi.

nadaniami lego typu można obejmować różne grupy, takie jnk naukowcy /ujmujący się stosunkami międzynarodowymi, politycy, wyżsi wojskowi, grupy studenckie czy nawet tzw. zwykli ludzie. Z punktu widzenia podejmowania do-cy/ji politycznych największe znaczenie mają badania w śród polityków i wysokich urzędników państw owych. To z wielu względów* jest trudne. Duże znaczenie moją też badania nad postrzeganiem stosunków sił przez grupy eksperckie, d<> których można zaliczyć doradców, pracowników naukowych zajmujących się stosunkami międzynarodowymi, studentów odpowiednich kierunków itd.

Postrzeganie potęgi państw* jest niewątpliwe bardzo ważnym kryterium podejmowania decyzji; z pewną przesadą można powiedzieć, że ..w stosunkach międzynarodowych percepcja ma większe znaczenie niż rzeczywistość"¹. Następnym krokiem powinno być porównanie tych wyników z wynikami uzyskanymi dzięki zastosowaniu innych metod, co przyczyniłoby się niewątpliwie do pogłębionego zrozumienia potęgi państw, a tym samym do lepszego zrozumienia stosunków międzynarodowych.

Nn system międzynarodowy składają się relacje między ich uczestnikami (aktorami), do których zalicza się przede wszystkim państwa (kraje, narody), innych uczestników, takich jak organizacje i ruchy międzynarodowe, uczestników transnarodowych (przedsiębiorstwa transnarodowe, fundacje, Kościoły), a także uczestników subpaństwowych (np. partie polityczne, organizacje społeczne, osoby fizyczne)^{2 3 4}. Zgodnie z linią rozumowania przyjętą w tej pracy, rozważania zostaną zawężone niemal wyłącznie do państw.

Z jednej więc strony potęgę państwa na arenie międzynarodowej można -zdefiniować jako zdolność jednego państwa do wymuszenia określonego działania na innym państwie (poprzez perswazję, przymus albo użycie siły militarnej). Z drugiej strony potęga jest czymś subiektywnym. Przywódcy państw podejmują decyzje na podstawie odwzorowań tego. co postrzegają jako własną potęgę, i tego, co myślą o potędze innych. Takie odwzorowania nie muszą być zawsze właściwe; często istnieje znaczna różnica między zmieniającymi się faktami a ich postrzeganiem, niemniej jednak to postrzeganie determinuje decyzje rządowe. Dlatego w stosunkach międzypaństwowych potęga postrzegana jest czynnikiem decydującym⁵.

1

A. I). Kolie Id, Rezolucja jako ostrzeżenie (wywiad).,.Rzeczpospolito" z 17-18.06.2006.

2

‘ l’"i n. ll.iliJ.ik i R. Kuźniar (red.), Stosunki mlędtynorodow yeneza, struktura, (httonakn.

3

Wydawnictwo UW, Warszawa 2004, a. xx.

4

¹ Por. inmźc. i. 27.    -