skanuj0025 (69)

134 Część I. Kierownicze funkcje nauczyciela

w ciągu roku szkolnego. Kiedy do klasy przychodzi nowy uczeń, powraca kwestia członkostwa. Stosunki władzy są niestabilne i zmieniają się nieustannie wraz z rozwojem uczniów i ich umiejętności społecznych. Jakieś większe wydarzenia o społecznym charakterze powodują zmiany w klasie i narzucają potrzebę powtórnego negocjowania norm związanych z celami dydaktycznymi i osiągnięciami uczniów.

Stadia te nie są zamknięte w określonych ramach czasowych. Czas, jaki zabierze danej grupie uporanie się z kwestiami członkostwa, panowania i realizacji zadań, zależy od indywidualnych możliwości uczniów i od rodzaju kierownictwa, które sprawuje nauczyciel. W ogólnym zarysie można określić ramy czasowe poszczególnych stadiów na podstawie tego, co mówią doświadczeni nauczyciele. Powiadają oni, że kwestie członkostwa w grupie pochłaniają uczniów przez pierwszy miesiąc szkoły, a najlepszy czas na naukę wypada między listopadem a początkami maja.

Nauczyciel może wspomagać rozwój klasy jako grupy w każdym stadium, tak jak zostało to opisane, oraz wyjaśniając, że grupy rozwijają się i uczą pod pewnymi względami tak samo jak pojedynczy ludzie. Znaczenie kiytyczne ma uznanie przez nauczyciela, że dla rozwoju grupy i sprzyjającego nauce środowiska społecznego najważniejszą pojedynczą zmienną jest prawdopodobnie pozytywny charakter wzorców dyskusji i komunikacji w klasie. To w toku klasowego dyskursu ustala się normy i wytycza życie klasy. Więcej o tym ważnym zagadnieniu w rozdziale 12.

PODSUMOWANIE

Umotywowanie uczniów oraz przywództwo to dwie funkcje nauczania o zasadniczym znaczeniu.

Społeczność klasowa jest organizmem społecznym, w obrębie którego indywidualnie umotywowani uczniowie i nauczyciele wchodzą w system wzajemnych bodźców i reakcji.

Na klasę szkolną można patrzeć jak na system społeczny i ekologiczny, który zawiera indywidualne potrzeby i motywy, role instytucjonalne oraz związki pomiędzy potrzebami członków grupy a normami grupowymi i jednocześnie wpływa na nie.

Motywację określa się jako wewnętrzny proces, który pobudza człowieka do działania.

Psychologowie rozróżniają dwa typy motywacji: wewnętrzną, pochodzą od jednostki, i zewnętrzną, wywoływaną przez czynniki zewnętrzne i środowiskowe.

Istnieje wiele teorii motywacji. Dla pedagogiki największe znaczenie mają cztery teorie: wzmocnienia, potrzeb, poznawcza i społecznego uczenia się.

Teoria wzmocnienia podkreśla doniosłość reakcji jednostki na sytuację w środowisku i wzmocnień zewnętrznych.

Istnieją różne teorie potrzeb. W sumie zakładają one, że człowiek pragnie zaspokoić wewnętrzne potrzeby, takie jak samorealizacji, osiągnięć, włączenia, wpływu i samosterowności.

Teoria uczenia się społecznego wskazuje, że na działania człowieka wpływa wartość, jaką przypisuje danemu celowi, i subiektywna ocena prawdopodobieństwa osiągnięcia go.

Trzy ważne wyróżniki klasy jako społeczności pozwalają zrozumieć ją lepiej: cechy społeczne klasy, procesy społeczne zachodzące w klasie i struktury spo-łeczno-dydaktyczne.

Cechy społeczne klasy pomagają formować zachowanie; są to: wielowymiarowość, jednoczesność, gwałtowność, nieprzewidywalność, jawność i przeszłość.

Procesy społeczne określają, jak wyglądają stosunki interpersonalne i grupowe: oczekiwania, władza, atrakcyjność, normy, komunikowanie się i spójność.

Struktury społeczno-dydaktyczne nadają kształt pojedynczym lekcjom i zachowaniu podczas tych lekcji; są to struktury zadania, celu, nagród i uczestnictwa.

Nauczyciel może zmieniać pewne właściwości klasy, na inne zaś nie ma wpływu. Nie ulegają łatwo wpływowi nauczyciela takie cechy, jak wielowymiarowość i gwałtowność. W znacznie większym stopniu nauczyciel rozciąga kontrolę nad procesami społecznymi i strukturami społeczno-dydaktycznymi: celu, zadania, nagród, uczestnictwa.

Badania nad środowiskiem społecznym klasy pokazują, że nauczyciel, kształtując procesy i struktury, wpływa na motywację i uczenie się uczniów.

Badania wykazały także ważną zależność między zachowaniem nauczyciela, zaangażowaniem ucznia i uczeniem się. Ogólnie - uczniowie reagują korzystniej i wytrwałej pracują w klasach kierowanych demokratycznie niż w klasach kierowanych autorytarnie oraz w klasach charakteryzujących się pozytywnym kolorytem emocjonalnym i nastawionych na naukę.

Wpływ na bieg spraw w klasie ma nie tylko nauczyciel. Badania pokazują, że uczniowie wpływają wzajemnie na siebie oraz na zachowanie nauczycieli.

Efektywny nauczyciel kształtuje otoczenie sprzyjające uczeniu się, koncentrując się na tych właściwościach środowiska, które da radę zmienić, na przykład podnosi motywację uczniów i wspomaga dojrzewanie grupy.

Wśród czynników związanych z motywacją, które nauczyciel może modyfikować i kontrolować, wyróżnia się: poziom napięcia, koloryt emocjonalny, poziom poczucia sukcesu, stopień trudności zadania, zainteresowania, informację zwrotną, struktury dydaktyczne celu i nagród, motywy osiągnięć, panowania i włączenia.

Aczkolwiek korzystanie z nagród zewnętrznych zgodne jest z odczuciem potocznym, nauczyciel powinien unikać nadmiernego ich stosowania.

Nauczyciele wspomagają rozwój klasy jako grupy, wyjaśniając uczniom, jak grupy rozwijają się i uczą, oraz nauczając ich, jak pracować w grupie.

Czas poświęcony na kształtowanie środowiska sprzyjającego uczeniu się posłuży złagodzeniu frustracji, jakie przeżywa początkujący nauczyciel, i zwiększy jego możliwości pozyskania współpracy uczniów i wciągnięcia ich do nauki.

www.wsip.com.pl