skanuj0030 (66)

(i I InUuzywność

istotny wyróżnik społeczeństw współczcs-nydi (zob. [J. Orlean y Gasset 1982;

N Lulimann 199-1, s. 36 i n.]). Jedną z postaci inkluzji jest tzw. rewolucja partycypacyjna - dążenie jednostek i grup społecznych do wpływania na decyzje władz dotyczące ich życia (zob. [D. Bell 199‘ł, s 238]). (A.S.)

•Ail). problem skali, styl życia.

I.iicMiiira:

Bell 1)., 1994, Kulturowe sprzeczności kapitali-;itut, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

Lohmann N., 1994, Teoria polityczna państwa bczpieczeiistwa socjalnego, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

Griega y Gassel J., 1982, Bunt mas i inne pisma socjologiczne, PWN, Warszawa.

InUuzywność, zob. inkluzja.

Inkulluracja, 1. Przyswajanie przez jednostkę kultury własnego narodu. 2. Przyswajanie dorobku jakiejś kultury. W sytuacji kontaktu różnych kultur pojęcie to oznacza „wnoszenie pewnych elementów do (...) kultury, a równocześnie przyswajanie z niej innych elementów, nie pozostających w sprzeczności z rodzimymi wartościami, normami i wzorami" [Społeczeństwo... 1992, s. I74|. Przykładem tego typu inkulturacji jest współczesna działalność misyjna Kościoła katolickiego w krajach o tradycji niechrześcijańskiej, wykorzystującą bogactwo lokalnej kultury dla celów ewangelizacyjnych. (A.S.)

7.ob. akulturacja, kultura.

I.ricraiura:

Społeczeństwo w procesie zmian. Zarys socjologii ogólnej, 1992, aut.: R. Dyoniziak, K. Iwanicka, A. Knrwińska, Z. Pucek, Uni-vcrsitas, Kraków.

Innowacja,,.modyfikacja wyrobu, usługi, procesu produkcyjnego lub technologii" (K.A. Webber 1990, s. d68]. Uwzględniając w większym stopniu społeczne aspekty lego zjawiska, przez innowację rozumie się „proces organizacyjny, w wyniku którego zmienia się uczestnictwo (participalion) jednostek" (G.J. McCall, J.L. Simmons 1982, s. 123]. Innowacja to zarówno proces unowocześniania, jak i jego rezultat (stan rzeczy, wytwór). Dla Robertą K. Mertona [1982, s. 203 i n.] innowacja - obok konformizmu, rytualizmu,-wycofania i buntu -stanowi jeden z typów indywidualnego przystosowania jednostki do otoczenia; polega ona na znalezieniu nowych sposobów osiągania ustanowionych kulturowo celów lub wartości.

Peter F. Drucker [1992, s. 29] wskazuje, że „innowacja jest szczególnym narzędziem przedsiębiorców, za pomocą którego ze zmiany czynią okazję do podjęcia nowej działalności gospodarczej lub do świadczenia nowych usług”. Ujęcie to nawiązuje do ekonomicznej teorii wzrostu gospodarczego Josepha Schumpctcra [1960], w ramach której innowacja rozumiana jest jako kształtowanie nowej funkcji produkcji, przynoszącej zysk większy od przeciętnego. Zdolność do innowacji stanowi zasadniczą cechę systemu kapitalistycznego. Innowacje prowadzą - w „długiej perspektywie" - do zasadniczej przebudowy i reorganizacji kształtu życia społecznego. Warunkiem wprowadzenia innowacji są jednakże zmiany techniczne, organizacyjne i społeczne. Podejście odwrotne, sytuujące się w obrębie swoistego dctcrniinizmu technologicznego, uznawane jest tu za błędne.

Mówiąc o innowacjach ma się na myśli nic tyle odkrycia naukowe i wynalazki, ile pomysły wykorzystywane w działalności przynoszącej zysk. Często wskazuje się, że zasadnicze przeobrażenia społeczne dokonują się nie w następstwie jakiegoś genialnego pomysłu, lecz w wyniku stosunkowo niewielkich zmian organizacyjnych, technologicznych, wprowadzanych do życia społecznego przez klasę przedsiębiorców (zob. [P.F. Drucker 1992; E. Franccschini 1996]).    '

Badanie uwarunkowań wprowadzania innowacji obok aspektów ekonomicznych musi zawierać także szereg czynników i zmiennych społecznych. Jest to problem

akceptacji pn.cz zbiorowość wytworzonych innowacji - I wcslic te szczegółowo są badane m.in. w ramach dyfuzjonizmu, a także (w inny spo:ób) w obrębie różnego typu badań marketingowych. Wyodrębnia się poszczególne kategorie społeczne w zależności od stosunku do innowacji (zob. [E.M.. Rogers 1983|); analizuje się przebieg procesu przyjmowania (bądź odrzucenia lub nawet modyfikacji) innowacji w różnych społecznościach. Wskazuje się, iż proces nasycenia innowacjami nic przebiega w sposób prostoliniowy; w początkowym i końcowym okresie zmiany nasycenia są stosunkowo niewielkie, natomiast w okresie środkowym następuje gwałtowny przyrost osób (środowisk) przyjmujących innowację. W życiu społecznym często pojawia się moda lub swoiste „szaleństwo” dotyczące raptownego i bardzo szerokiego zapotrzebowania na określoną nowość.

Druga zasadnicza kwestia dotyczy ustalenia warunków sprzyjających wytworzeniu innowacji. Wyłaniają się tu kwestie związane z możliwością kierowania tym procesem, ustalenia, od czego zależy jego powodzenie. P.F. Drucker [1992] wskazuje siedem źródeł celowej innowacji: to, co nieoczekiwane, niezgodności, potrzeby procesu, struktury przemysłu i rynku, demografia, zmiany w sposobach postrzegania oraz nowa wiedza.

Zdolność generowania innowacji oraz możliwość ich wdrożenia zależą nic tylko od czynników technicznych, lecz przede wszystkim od czynników społecznych i kulturowych. W tym znaczeniu często mówi się o społeczeństwie innowacyjnym - społeczeństwie nastawionym na zmiany (zob. [S. Kwiatkowski 1990]). Jest kwestią dyskusyjną na ile jest to koncepcja będąca jedynie wyrazem swoistej ideologii „nowoczesności", a na ile wzorzec ukazujący tendencje zachodzących zmian społecznych. W tym drugim przypadku wylania się z kolei problem odporności systemu społecznego na permanentne zmiany i zagrożenie utraty tożsamości kulturowej. (A.S.)

Zob. dyfuzja, moda, opór wobec zmian, postmodernizm. przedsiębiorczość, rozwój społeczny, zasada ekonomii wysiłku, zmiana społeczna

Literatura: ’

Drucker P.F., 1992, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, PWG, Warszawa. Franccschini E., 1996, Władcy światu, Tenten. Warszawa.

Kwiatkowski S., 1990, Spolcczetistwo innowacyjne, PWN, Warszawa.

McCall G.J., Simmons J.L, 1982, Sociul Psy-chology. A Sociological Approach, Erce Press. New York, London.

Merton R.K., 1982, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa.

Rogers E.M., 1983, Dijfusion of lnnovalions, Free Press, New York.

Schumpctcr i., 1960, Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa.

Webber R.A., 1990, Zasady zarządzania organizacjami, PWE, Warszawa.

Instrumentalna teoria kultury, zob. potrzeba.

Instytucja, zespól powtarzających się czynności społecznych uregulowanych w sposób normatywny i realizujących istotne funkcje społeczne. Instytucje są „narzędziami” służącymi zaspokajaniu potrzeb. Aspekt ten silnie akcentuje Władysław Piwowarski [1993, s. 69] - instytucja to „struktura społeczna służąca trwałemu zaspokojeniu różnego rodzaju potrzeb ludzkich, tj. ważnych potrzeb całego społeczeństwa albo określonych grup w społeczeństwie". Jan Szczepański [1970, s. 203] wskazuje na cztery sposoby definiowania pojęcia instytucji: 1) „grupy osób powołanych dla załatwienia spraw doniosłych dla całej zbiorowości", 2) „formy organizacyjne zespołu czynności wykonywanych przez niektórych członków grupy w imieniu całości", 3) zespól urządzeń materialnych, d) role społeczne. W ujęciu tym instytucja to osoby oraz przydzielone im środki i unormowane czynności, jakie te osoby mają wykonywać w imieniu i na rzecz szerszej zbiorowości.