skanuj0034 (47)

72 Internalizacja

v 353]. Najnosvsza historia pokazała, żc odwołując się do koncepcji interesu obiektywnego niektóre panie robotnicze czuły się uprawnione do występowania przeciwko i obornikom (dopuszczając się prześladowań, a nawet zbrodni) po to, aby - jak to uzasadniano - realizować ich interesy. Uwi-\lac/Jiia się. Ze koncepcja interesu obiektywnego wymaga ścisłego określenia warunków upiawniających do działania w czyimś inle-tesie w przypadku zaistnienia jakichkolwiek lozbiczności.

Koncepcja interesu odniesiona do wyjaśniania ludzkich działań zbliZona jest do modelu homo oeconomlcns. Dlatego trzeba mieć świadomość, Ze wyjaśnianie ludzkich zachowań wyłącznie w tych kategoriach jest swoistym redukcjonizmem. W ramach tego ujęcia nic ma miejsca dla działań altruis-tycznych, bezinteresownych, co implicite zakłada pewne przekonania na temat natury człowieka.

Aby zrealizować pewne cele wspólne dla jakiejś zbiorowości, tworzy się grupy interesu. Ich zadaniem jest wywieranie różnych form nacisku na ośrodki decyzyjne w celu realizacji własnych interesów. Ralf Dahrendorf (1959] wyróżnia grupy interesu i quasi-grupy. Tc pierwsze są złożone z osób świadomych interesów klasowych, stają się grupą inicjującą działania w celu iclt realizacji. Quasi-grtipy natomiast to szerokie kręgi osób znajdujących się w podobnym położeniu społecznym, które w pcw-‘nych sytuacjach gotowe są poprzeć poczynania grup interesu i doprowadzić do zmiany układu władzy.

Konflikty interesów . rozmaitych grup społecznych stanowią jeden z podstawowych sposobów wyjaśniania procesów zmian i zjawisk dynamiki społecznej. (A.S.)

Zob. altruizm, działanie społeczne, homo oeco-nomicus, koncepcje człowieka w socjologii, konflikt społeczny, władza.

Literatura:

Dahrendorf R., 1959, Class mul Class Conjlict in Indiislrial Socicty, Stanford Univ. Press, Stanford.

Ossowska M., 1985, Moralność mieszczańska, Ossolineum, Wrocław.

Internalizacja, proces przyswojenia przez jednostkę określonych norm i wartości społecznych. Internalizacja to także rezultat tego procesu, oznaczający silne wewnętrzne przekonanie o konieczności przestrzegania pewnych norm społecznych, regulujących stosunki jednostki ■ z innymi ludźmi, grupą społeczną lub szerszą zbiorowością. Wartości i normy zintcrnalizowa-nc, czyli „uwcwnętrznionc”, stają się bardzo skutecznymi regulatorami działań społecznych. Internalizacja wartości i norm jest podstawowym elementem procesu socjalizacji. (A.S.)

Zob. normy społeczne, socjalizacja.

Inżynieria społeczna, zob. socjotcch-nika.

Irracjonalizm w życiu społecznym, zob. efekt śnieżnej kuli, przesąd, racjonalność.

ł

Jaźń odzwierciedlona 73

Jakby-grupa (ang. near-group), dosyć luźny związek osób, wykazujący zewnętrzne podobieństwo do grup społecznych, w których nic występuje ścisłe określenie ról społecznych poszczególnych członków, nic są zdefiniowane obowiązujące normy postępowanie (a zatem wyraźne zasady odrębności), a więź społeczna jest stosunkowo. słaba. Jakby-grupa składa się z kilku stałych członków spotykających się systematycznie, stanowiących jej centrum, oraz z rzeszy osób, których członkostwo jest nieregularne i zmienne. Nic posiada ona stałego przywódcy, chociaż niekiedy rolę tę próbują przejmować niektórzy z jej członków, stanowiący centrum.

Koncepcja jakby-grupy wypracowana została przez Lewisa Yablonsky’cgo [1962] w odniesieniu do zbiorowości młodocianych przestępców. L. Yablonski podkreśla — wbrew szeroko rozpowszechnionej opinii — że nic wszystkie gangi młodzieżowe są zorganizowanymi, sprawnymi grupami, posiadającymi własne normy, wartości i symbole.

Wydaje się, że pojęcie jakby-grupy może mieć szersze zastosowanie. Niektóre elementy tej koncepcji służyć mogą nic tylko do opisu i wyjaśnienia zasad funkcjonowania zbiorowości młodocianych przestępców, lecz także innych środowisk młodzieżowych. (A.S.)

Zob. dewiacja, grupa społeczna.

Literatura:

Gabcrlc A., 1993, Patologia społeczna, Wyd.

Prawnicze, Warszawa.

Yablonsky L, 1962, 77ie Violcnt Gang, Mac-

millan, New York.

Jaźń odzwierciedlona, koncepcja sformułowana pierwotnie przez Charlcsa H. Cooleya, obraz lub wyobrażenie człowieka

0    sobie sanym, obraz, jaki powstaje wówczas, gdy realizując swoją rolę społeczną (jedną ze swoich ról) osoba uświadamia sobie, że jest przedmiotem zainteresowania

1    oceny współuczestników grupy społecznej. Człowiek rie może realizować danej roli społecznej, jeżeli nic uświadomi sobie, że

współuczestnicy grupy charakteryzują go i oceniają, i jeżeli nic myśli o tym, jak inni go postrzegają, jakie cechy krąg mu przypisuje i jakie tym cechom nadaje znaczenie. W różnych grupach, w których jednostka uczestniczy, a więc też w różnych rolach, różne właściwości, tak fizyczne jak i psychiczne, traktowane są jako ważne. Może zdarzyć się, że te same cechy są oceniane dodatnio w związku z pełnieniem jakiejś roli, a ujemnie w związku z pełnieniem innej roli. Dla przykładu, w sporcie należy być „agresywnym", co nic jest dobrze widziane np. w rodzinie. W każdej ze swych ról człowiek prezentuje więc odmienną konstelację swoich właściwości. Jednostka, realizując określoną rolę pragnie, na ogol, pozytywnej oceny ze strony innych ludzi. Może wówczas podporządkowywać swoje zachowanie zgodnie z oczekiwaniami otoczenia. Mówimy wtedy o przewadze jaźni odzwierciedlonej nad jaźnią subiektywną, co łączy się z pragmatycznym konformizmem, pewną elastycznością moralną i zmniejszonym poczuciem podmiotowości [M. Pacholski 1990], Możemy mówić o wic-lości jaźni odzwierciedlonych pojedynczego człowieka - ich liczba odpowiada liczbie ról pełnionych przezeń w różnych społecznych grupach. William James zaproponował, by w osobowości człowieka uwzględniać tyle jaźni, ile jest osób wyrażających doń jakieś wyobrażenie czy. osąd o nim. Propozycja ta byłaby jednak niezwykle trudna do empirycznej weryfikacji. O jaźni subiektywnej skłonni jesteśmy mówić w liczbie pojedynczej. (M.P.)

Zob. jaźń subiektywna, osobowość społeczna, rola społeczna, socjalizacja.