skanuj0566

czynnikami strukturalnymi i metody statystyczne, odwołujące się do relacji między fazami odznaczającymi się tylko pewnym stopniem prawdopodobieństwa.

W metodach bezpośrednich wykorzystuje się najczęściej zamiast czynników strukturalnych F związane z nimi bezpośrednio wielkości U lub E.

Przypomnijmy najpierw, że czynnik strukturalny o postaci

F(hkl) = y, f_k exp    i2n(hx

k

jest wielkością uwolnioną od czynnika temperaturowego wpływającego na obserwowane czynniki strukturalne, takie, z jakich wyznacza się natężenia. Jeżeli założy się drgania izotropowe, identyczne dla wszystkich atomów

\F₀(h1d)\ = T- \F(hkl)\

przy czym T — exp(—Bsm²d/P).

Czynnik strukturalny unitarny U{hkl) jest określony zależnością

U(hkl) = F(hkl)jY_Jf_k

k

Ponieważ stosunek ful^fk jest oczywiście równy Z_kj^Z_k(Z_k — liczba elektronów atomu

k    k

k), reprezentuje on ułamek elektronów komórki elementarnej związany z atomem k, ułamek, który oznaczymy przez n_k. Otrzymuje się zatem wyrażenie

U(hkl) = ^ n_k exp i2n(hx + ky + Iz)

k

U odgrywa więc rolę czynnika strukturalnego punktowego rozkładu elektronów, przy czym każdy punkt zawiera ułamek elektronów komórki elementarnej. Efekt dyspersji elektronów w atomie eliminuje się przez wprowadzenie stosunku fkl^fk- Wartość bezwzględna \ZJ\ jest w związku z tym zawsze zawarta między 0 a 1.

Znormalizowany czynnik strukturalny E{hkl) jest, zgodnie z definicją, określony wyrażeniem

\E(hkl)\²

\U(hkl)\²

<\U(hkl)\²>

a także, co jest równoważne

\E(hkl)\² =

\F(hkl)\² <\F(hkl)\²>

Jak się jednak przekonaliśmy poprzednio (s. 509)

<F²} =

k

Podobnie, otrzymuje się wyrażenie

<t/²> = 2"*

k

Wynika z tego dalej, że

568