skanuj0048 (51)

4. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody 138

mów), listy typów siedlisk oraz spisu pojedynczych tworów przyrody żywej (np. starych drzew) i nieożywionej (np. wielkich głazów narzutowych) oraz ich skupisk, a w przypadku powierzchniowo dużych obszarów także listy typów krajobrazów. Niezależnie od przedmiotu inwentaryzacji (gatunki, twory przyrody nieożywionej, siedliska) szczególnej uwadze podlegają obiekty rzadkie i zagrożone.

Pełna inwentaryzacja składników przyrody nawet niewielkich obszarów jest ogromnie pracochłonna, wymaga bowiem udziału wielu specjalistów, m.in. geografów i geologów, taksonomów, fitosocjologów i ekologów. Efektem tej pracy jest charakterystyka bogactwa przyrodniczego obszaru i jego poszczególnych części oraz uzyskanie materiału do opracowania serii kartogramów i map ilustrujących rozmieszczenie zidentyfikowanych obiektów, tym dokładniejsze, im mniejsza jest powierzchnia jednostkowego pola. Analiza kartogramów i map pozwala na dokładną jakościową ocenę poszczególnych pól i przypisanie im określonych wartości według z góry przyjętych kryteriów.

Inwentaryzacja i waloryzacja ostoi ptasich

Inwentaryzacja

wysp

środowiskowych

Inwentaryzacja przyrodnicza ma niekiedy na celu wyszukanie obszarów szczególnie ważnych tylko dla ochrony pewnej grupy gatunków, np. ptaków. Obszary, zwane ostojami, w których rzadkie i zagrożone gatunki ptaków występują szczególnie licznie, zidentyfikowano i scharakteryzowano w Polsce już pod koniec lat 70. ubiegłego wieku, a następnie opracowania te wielokrotnie weryfikowano i uzupełniano, dzięki czemu ptasie ostoje o randze europejskiej i krajowej są dobrze rozpoznane (np. Dyrcz 1989; Gromadzki i in. 1994, 2002; Wesołowski i Winiecki 1997; Sidło, Błaszkowska i Chylarecki 2004). Sporo uwagi ornitolodzy poświęcili kwestii określenia kryteriów pozwalających ocenić rangę poszczególnych ostoi. Z pewnym uproszczeniem przyjęto, że ostoje o znaczeniu europejskim muszą być miejscem regularnego przebywania co najmniej 1% całkowitej populacji przynajmniej jednego gatunku lub 20 tys. ptaków wodno-błotnych, albo dowolnej liczby ptaków należących w sumie do znacznej liczby gatunków zagrożonych w skali światowej. Natomiast ostoje o znaczeniu krajowym powinny być miejscem gniazdowania co najmniej 1% występującej w Polsce populacji jakiegoś gatunku lub miejscem przebywania 10 tys. ptaków błotnych albo 500 gatunków siewkowców (Pawlaczyk i Jermaczek 2000).

W najnowszym opracowaniu dotyczącym inwentaryzacji i waloryzacji ostoi ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce zastosowano kryteria wprowadzone przez międzynarodowe stowarzyszenie BirdLife International dla krajów Unii Europejskiej (Heath i Evans 2000). Odnoszą się one do tych ostoi, które powinny być podstawą do wyznaczania obszarów specjalnej ochrony ptaków według przepisów Dyrektywy Ptasiej (ramka 4.5; zob. także rozdz. 5).

Celem inwentaryzacji przyrodniczej waloryzowanych obszarów jest ponadto zidentyfikowanie i zaznaczenie na mapach pewnych kluczowych struktur ekologicznych, jakimi są wyspy środowiskowe spełniające istotną rolę w funkcjonowaniu krajobrazu jako układu ponadekosystemowego i zaspokajaniu potrzeb życiowych niektórych gatunków zwierząt oraz przyczyniających się do wzrostu różnorodności