skanuj0051 (18)

-t

nlnć, to jednak grupa rzemieślników Niemców w dawnych minutach Polski stanowiła część zamożną o dużych wpływach,

szczególnie zapewne w zakresie szkolenia, a tym samym przekazywania podstawowych oznaczeń. Jest przy tym rzeczą charakterystyczną, że zniemczenie nazw w znacznie większym stopniu odnosi się do przedmiotów i narzędzi kowalskich wchodzących v/ użycie później. Natomiast narzędzia i czynności bardziej proste istniejące już od bardzo dawna mają nazwy wyłącznie polskie, a nawet wspólne dla wszystkich Słowian. Do tych ostatnich zaliczają się np. kowadło (nakowalnia), młoty, kleszcze (znacznie później dopiero nazywane obcęgami), miech, gwoździownica i inne.

Do nazw pochodzenia niemieckiego zaliczyć natomiast należy takie, jak ..szraubsztak”. „durszlag", ..hartowanie” i inne.

A oto oznaczenie nazw pochodzenia niemieckiego używanych

w podanych wyżej inwentarzach mieszczańskich: szperhak, szperag    — dwuróg

furszlak    — narzędzie do okuwania wozów

sturszlak    —    przebijak

śriot    —    przecinak

lochrynki    —    przebijaki

sznajdam, sznajdajzyn —    gwintownica

naglaizen    —    odmiana gwofdziownicy

dom    —    przebijak

lespis    —    łyżka do ognia

Odczytane i podporządkowane nazwy gwoździ: bratnale, brahnnle — gwoździe do okuwania drzwi z dużymi szerokimi główkami odpowiadające przyjętemu w tej pracy rodzajowi N

szynale    — gwoździe do okuwania kół wozów

odpowiadają prawdopodobnie typom Jla i H

ćwieki    — małe gwoździki do butów itp. Odpo

wiadają typom G3a, G4a oroz do okuć typ D

zamkowe    — do okuwania zamk^ów- Odpowiadają

typom Gla, G2a.

szkudclne    — prawdopodobnie dO przymocowywa

nia gontów do łat. W tej grupie nu pewno znajdowały ^ gwoździe rodzaju B.

hufnale, ufnale    — gwoździe do przym^ocowy^v*'^aQia pod

ków. Należy tu st*™***^ że przy analizie podków z£ każdym niemal razem spotykano inne odmiany gwoździ służące dO    celu. Naj

częściej Jednak byty to gwoździe typów D2a, D2b, D4£»-

Praca statyczna gwoździ

Gwoździe stanowią element wybitnie koPstrnkcyjny. Ich podstawowym zadaniem jest łączenie dwu lub więcej części we wspólnie pracującą całość. Odpowiednio rozmieszczone i w odpowiednich ilościach tworzą z konstrukcji niemal monolit Gwoździe żelazne stosuje się przy łączeniu* z sobą dwu lub więcej elementów drewnianych lub połączeni* elementu drewnianego z elementem metalowym, najczęściej żelaznym. Należy pamiętać, że w pewnych wypadkach eleo^enty drewniane

zamiast gwoździ są łączone za pomocą drew nianych kołków. W naszych rozważaniach, w pewnym momencU^e- będzie to miało istotne znaczenie. Każdy przedmiot posiać cechy, które w pierwszym rzędzie warunkują jego przydatność praktyczną. Cechy te stanowią Jego istotną wartość użytkową. Inne cechy, jak np. wartości estetyczne w wypadku omawianych przedmiotów są cechami wtórnymi, które jedynie uzupełniają wartość wyrobu, ułatwiają jego zbyt zależnie ot# ich aktualnego wpływu na kupującego. Cechy podstawowe natomiast w zasadzie są niezmienne. Wynikają one, jak wyjftcj wspomniano, ^z konieczności spełniania określonej funkcji oirnz tcchnologicz-

II - k.iiniliiuo Maniwinllr \III-XVIII *•    113