skanuj0006 (368)

i „literackich” w różnych proporcjach i respektujące różne zasady podejścia do tekstu. Podać można także dostatecznie wiele przykładów 'niespodzianek, gdzie na przykład przy założeniu adaptacji „wiernej” w dziele filmowym pojawia się nagłe coś zaskakująco nowego, oryginalnego, inie dającego się ująć w ramy literackich konwencji. Dzieje się tak niekiedy wówczas, gdy wbrew intencjom reżysera — odezwą się predyspozycje materiału filmowego. Praktyka badawcza potwierdza istnienie takich komplikacji przy badaniu dzieł filmowych — zwłaszcza zaś adaptacji. Stąd sztywne przyjęcie jakiejkolwiek formuły jest nie korzystne i w konsekwencji może wpłynąć ujemnie na wynik każdej analizy.

Na koniec sformułujmy nasze spostrzeżenia w przejrzystych punktach:

1.    Adaptacje filmowe nie stanowią wyjątkowego ogniwa pomiędzy domenami filmu i literatury. Dzieła powstałe na kanwie literackiej czy iw wyniku adaptacji podlegają takim samym prawom filmu jak oryginalne dzieło autorskie. Z tego też względu stosowanie wyłącznie literackich metod badania filmu mija się z celem.

2.    W przypadku analizowania dzieł filmowych metodą porównawczą fakt rodowodu literackiego może być pożyteczną wskazówką, pozwalającą na wykrycie i zidentyfikowanie czynników pochodzących z pierwowzoru, a nie dość skutecznie zaasymilowanyoh w tkance filmowej. Wprowadzenie szczegółowych uwag z zakresu typologii adaptacji może wówczas pozwolić na wyraźniejsze sprecyzowanie granic integralnego dzieła — w przeciwieństwie do wchodzących doń elementów obcych.

3. Badanie filmu, stanowiącego adaptację utworu prozatorskiego w zestawieniu z pierwowzorem literackim możliwe jest przy wyodrębnieniu pewnej sfery dzieła, w której istnieje szansa zestawienia elementów wspólnych, dających się porównać i przeprowadzenia konfrontacji rezultatów ekranizacji bądź adaptacji.

4. Analiza objąć powinna więc dzieła gotowe; winna być ujęta w ramach analizy wewnętrznej dwóch dzieł; dopiero później możliwe jest snucie dalszych paraleli. Stwierdzenie takie jest arnoty-wowane tym, że chcąc porównywać dwie, jak zakładamy odrębne struktury — literacką i filmową — musimy poznać ich budowę i funkcjonowanie i przy pomocy różnych metod znaleźć ich konstrukcyjną zasadę, wskazać na sposób zmodyfikowania materiału oraz na środki artystyczne służące temu celowi. Stąd też najbardziej przydatna do takich badań wydaje się analiza strukturalna.

Nie zmienia to innego faktu: a mianowicie, że strukturalna analiza dzieła filmowego (adaptacji literackiego utworu) stanowi pierwszy stopień poznania jego zawartości stosunkowo w skromnym stopniu informujący o funkcji, jaką spełnić może w obiegu społecznym. Stąd nie należy poprzestawać jedynie na ukazaniu nowej problematyki ekranizowanej pozycji, jej nowych odniesień tematycznych i ideowych, a także na konstatacjach dotyczących stylistyki dzieła. Po analizie wewnętrznej komponentów składających się na całość filmową, po sugestiach dotyczących metody obranej przez autorów ekranizacji — należy spróbować również odkryć nowy sens kulturowy i artystyczny dzieła, poprzez odcyfrowanie społecznego adresu i zaktualizowanego przesłania. Umożliwiłoby to — w naszym przekonaniu — właściwą klasyfikację podjętego przez twórców filmowych przedsięwzięcia, a tym samym usytuowanie we właściwej kategorii: adaptacji czy ekranizacji.