skanuj0008 (197)

• i«gu odbywa si«.* zagospodarowywanie gruntów nowych, w picr-w«vrn rattór poprzez wzięcie pod użytkowanie terenów bardzie) ubogich, podmokłych itp. To powiększenie upraw odbywa «i. rnsadniczo poprzez rozwój I poszerzenie folwarków, niemniej Jednak trwa nadal jeszcze rozwój 1 powstawanie nowych gospodarstw kmiecych. Główne kierunki osadnictwa zewnętrznego. poza rdzenne ziemie polskie dokonuje się z Mazowsza na tereny Pojezierza Mazurskiego oraz wzdłuż Bugu i Narwi. przede wszystkim na tereny Podlasia.

Sytuacja ludności wiejskie] — chłopskiej nic jest w tym okresie zła. Wielu kmieci dochodzi do znacznego bogactwa umożliwiającego im kształcenie dzieci, prowadzenie na własną rękę handlu itp. Niemniej jednak mamy też do zanotowania istotne zmiany. Pierwszym z nich jest występujące w sposób wyraźny rozwarstwienie wsi, drugim — powstanie gospodarki folwarcznej. Spowodowany wzrostem popytu na zboże, a tym samym wzrostu jego ceny. rozpoczyna się proces istotnej przebudowy wsi. Folwark początkowo rozwija się na tzw. pustkach i poprzez zagospodarowanie nieużytków. Następnie Jednak coraz bardziej wypiera chłopów z ziemi, spychając Ich na tereny gorsze. Następuje stopniowe wykupywanie gospodarstw sołtysich. Powstanie folwarku jest też istotną przyczyną wzrostu zainteresowania właścicieli folwarku w wykorzystaniu pańszczyzny. której ilość dni wyraźnie wzrasta (konstytucja piotr-kowskn z MM r.V Następuje istotne przytwierdzenie chłopa do ziemi. Ukazują się zarządzenia przeciw zbiegostwu.

Te zmiany początkowo nie wpływają na rozwój miast. Na przełomie wieków XV i XVI dochodzą one do największego rozkwitu, zwiększając nieraz kilkakrotnie ilość mieszkańców W dalszym ciągu pojawiają się nowe miasta przekształcane na ogół z osad rolniczo-rzemieślniczych. Nowym rodzajem są miasta powstające w ramach latyfundiów magnackich

Rozwój rzemiosła jest w dalszym ciągu bardzo intensywny. Następuje coraz większa specjalizacja w zakresie produkcji Powstają nowe liczne cechy strzegące coraz hardziej swojego zakresu pracy. Nieprecyzyjny rozdział kompetencji powoduje

Iłruio zatargi z jednej strony, z drugiej zaś, wzmożoną zresztą w miodzie nic dającą efektów, walkę z partaczami. Następuje podobnie jak i na wsi rozwarstwienie rzemiosła pod względem zamożności. Coraz bardziej zaostrza się wymogi przy uzyskaniu tytułu majstra. W pewnych wypadkach w miastach statutowo ogranicza się ilość warsztatów. Cechy regulujące tryb tyci n swoich członków, przechodzę do określania wynagrodzenia czeladników, oczywiście w tym układzie reprezentując przede wszystkim interes majstra. Wywołuje to reakcję w postaci strajków czeladzi

Pod koniec wieku XVI i w wieku XVII następuje dalsza przebudowa gospodarcza, charakteryzująca się ugruntowaniem gospodarki folwarczno-pańazczyżn lanej. Na wsi obserwuje się wzrost gospodarstw folwarcznych oraz jednoczesne kurczenie się gospodarstw chłopskich. Postępuje szybko zubożenie ludności wiejskiej. Wywołuje ono obok obowiązujących wewnętrznych monopoli, spadek siły nabywczej ludności, a za tym zmniejszenie wymiany między miastem i wsią. powodując I tam kryzys.

W miastach następuje dalszy podział rzemiosła pod względem specjalizacji. Warunki ekonomiczne powodują Jednak Istotną zmianę w Ich profilu, a mianowicie kurczy się produkcja rzemiosła wykonującego wyroby obliczone na masowego odbiorcę, wzrasta natomiast ilość warsztatów produkujących wyroby zbytkowne. Dużego znaczenia ekonomicznego nabierają partacze oaadzani bądź w osobnych osadach, bądź w Jurydy-kach niezależni od władz miejskich 1 chronieni oraz popierani przez właścicieli. Wreszcie wzrasta rola rzemieślników dworskich i wiejskich, u których to głównie zaopatrują się chłopi. Wzrasta jednocześnie coraz bardziej rola manufaktur.

W wytapianiu żelaza zachodzą w tym czasie też wyraźne zmiany. Istniejące kuźnice są wykupywane przez szlachtę. Wymienia się w nich dotychczasowych wolnych kuśnłfców na chłopów pańszczyźnianych, a następnie eksploatuje do czasu zużycia urządzeń, aby w konsekwencji po kii zniszczeniu zamienić je na zwykle gospodarstwa rolne. Względnie nieźle

V