SN grudzien 06
4

{Jama

ELASTYCZNA

I SZYBKA

Siatki dyfrakcyjne wynaleziono na początku XIX wieku i używa się ich do dzisiaj.

W projektorach i w światłowodowym sprzęcie telekomunikacyjnym powszechnie stosuje się siatki wykonane na dość sztywnych podłożach. Natomiast teraz badacze zaproponowali stosowanie siatki z elastycznego polimeru (elastomeru akrylowego), który niemal natychmiast po przyłożeniu pola elektrycznego rozszerza się o 26-32%. Dzięki temu nie trzeba już mechanicznie zmieniać położenia tradycyjnej siatki.

mi, które rozszczepiają na przykład światło białe na barwy tęczy. „Zjawisko to - mówi Aschwanden - każdy może zaobserwować, gdy weźmie płytę kompaktową (dzięki pokrywającym ją rowkom CD zachowuje się właśnie jak odbiciowa siatka dyfrakcyjna) i przyjrzy się, jak odbija się od niej światło słoneczne”.

Aby udowodnić, że ich nowatorski pomysł da się zrealizować, naukowcy zbudowali próbny model wyświetlacza z 10 pikselami. Białe światło pada na wykonaną z cienkiej polimerowej membrany siatkę o boku 75 pm, na której co 1 pm nacięte są płytkie rowki. W zależności od przyłożonego napięcia siatka rozciąga się lub kurczy i między nwkarni zmieniają się odstępy, od których zależy kąt odbicia światła o określonej barwie. W rezultacie poszczególne długości fal zmieniają swój kąt odbicia tak, że potrzebny akurat kolor w'pada do umieszczonego za siatką niewielkiego, nieruchomego otworka.

Ponieważ niektóre kolory, na przykład brąz, nie występują w widmie światła białego, w' pełnowymiarowym wyświetlaczu kolory' złożone otrzymywać się będzie, wyposażając każdy piksel w co najmniej dwie elastyczne siatki.

Chociaż model jest jeszcze zbyt mały, by dało się go wykorzystać w praktyce, ma taką samą rozdzielczość jak wysokiej jakości wyświetlacze ciekłokrystaliczne - mówi Aschwanden. Macierz następnego prototypu ma być zbudowana z 400 siatek. Naukowiec wcale nie ukrywa, że droga do zastosowania w komercyjnym sprzęcie wideo wciąż jest daleka. Wyświetlacze wymagają bowiem zasilania o napięciu 300 V, które jest zdecydowanie za wysokie, by wykorzystywać je w' urządzeniach gospodarstwa domowego. Badacze pracują jednak nad nowymi tworzywami reagującymi na niższe napięcia.

„To niezwykle interesujący pomysł, choć nie spodziewam się jego szybkiej komercjalizacji” - ocenia 01av Solgaard, elektronik ze Stanford University, współzałożyciel Silicon Light Machines, firmy będącej pionierem mikrooptoelektroniki. Jedną z podstawowych przeszkód, które wymienia Solgaard, jest uzyskanie w' pikselach głębokiej czerni, która warunkuje wysoki kontrast, oraz zapewnienie dostatecznej jasności obrazu, gdy siatki odbijają tylko niewielką część padającego światła. Prawdopodobnie technologia najlepiej sprawdzi się w wyświetlaczach pasywnych, odbijających światło białe padające z otoczenia - można by je na przykład zastosować w’ telefonach komórkowych.

Tak czy inaczej, badacze z Zurychu nie ograniczają się do wyświetlaczy. Zbudowali już prototyp mikroskopu o wysokiej rozdzielczości, w którym wiązkami światła monochromatycznego sterują właśnie membrany ze sztucznych mięśni. „Strojenie i sterowanie biegiem św iatła to podstawowy problem w wielu układach optycznych - zauważa Aschwanden. - Dzięki naszym badaniom nareszcie można to robić precyzyjnie i tanio”.    ■

i Złapany na węgiel

BADANIA IZOTOPOWE REWOLUCJONIZUJĄ KONTROLĘ ANTYDOPINGOWĄ. SARAH SIMPSON

Kiedy 20 lat temu John Hayes wprowadzał analizę izotopów wygla do badań osadów' dennych, chciał wyjaśnić tajemnice życia dawnych mikroorganizmów. Nie podejrzewał, że jego metoda pozwoli demaskować oszukujących sportowców. Tymczasem naukowcy, pracujący obecnie w UCLA Olympic Laboratory (Ro-drigo Aguilera, M. Becchi i Don H. Catlin oraz ich współpracownicy) zmodyfikowali ją, by nadawała się do badania atomów węgla w moczu sportowców*. W ten sposób powstał pierwszy test bezbłędnie wykrywający obecność syntetycznego testosteronu - popularnego sterydu anabolicznego, którego stosowania od 1970 roku zabrania większość organizacji sportowych.

Nowa metoda - badanie proporcji izotopów węgla (CIR - carbon isotope ratio), znana także jako IRMS (isotope ratio mass spcctrometry) - odegrała ostatnio decydującą rolę w kilku głośnych aferach dopingo-

14 ŚWIAT NAUKI GRUDZIEŃ 2006