str23 (20)

195. Rodzina chłopska z dziećmi na wędrówce. — 196. Sokolnik w dwubarwnym ubiorze — miparti, kaptur i spodnie szaroniebiesJde, połowa ubioru czerwona, połowa zielona, rękawica żółtawa. 1371 r.

Odzież kobieca i męska ludności wiejskiej byfa w XIV w., jak zawsze, spóźniona w stosunku do ubiorów noszonych w miastach. Na początku stulecia przedstawiona na miniaturze rodzina chłopska ma proste, luźne ubiory; podobny krój do odzieży dorosłych mają ubiory dzieci. Kobieta wiejska na Zachodzie nosiła przez długie wieki niezmiennie głowę otuloną płóciennym zawojem (195). Przy skróceniu ubiorów męskich w odzieży chłopskiej występuje długo typ przejściowy luźny i wygodny prosty kaptur sukienny znany z dzieł sztuki ze scenami hołdu pasterzy.

Służba dworska otrzymywała odzież wliczaną do zapłaty całorocznej od swego pana, podobnie jak i obuwie ze skóry krowiej i skórę do naprawy. Sokolnikom dawano specjalne rękawice ze skóry grubej, najczęściej żóltawobiafej. Krój tych trójdzielnych rękawic występuje od XIV w. (1371 r.) bez zmiany przez XV w. aż do początków XVI w. (Breńarium Grimcmi; 196, 197) u sokolników i pasterzy we Francji i w Niemczech.

197. Trójdzielne rękawice pasterza

UBIORY PRZYMUSOWE W OKRESIE FEUDALNYM (XIII i XIV WIEK)

We wczesnym okresie feudalnym pojawiały się ubiory’ wyznaczane przymusowo przez władzę książęcą i zarządy ówczesnych miast dla dość licznie reprezentowanych w miastach kupców i rzemieślników, z pochodzenia Żydów, Saracenów bądź Maurów. Zarządzenia te podyktowane były antagonizmem wobec rosnącego bogactwa i sukcesów bogatych finansistów żydowskich, którzy stanowili — zwłaszcza w południowej Francji — groźną konkurencję w handlu. Wzory dla tych ustaw i zarządzeń, mających na celu wyodrębnienie Żydów przy pomocy ubiorów, znaleźli panowie feudalni na Wschodzie podczas wypraw krzyżowych w ustawach wydanych przez Kalifa Omara w 634 r. o specjalnych ubiorach dla chrześcijan i żydów.

Pierwsze nakazy noszenia przez Żydów ubiorów z kolorowymi znakami nie były zbyt surowo przestrzegane. Dopiero od XIII w., potwierdzone powagą uchwał soboru laterańskiego z 1215 r., zostały wprowadzone odrębne ubiory dla Żydów, które miały być następnie przez synody poszczególnych prowincji dokładniej ustalone. Na południu Francji po 1229 r. wprowadzono odznakę zwaną rota — wycięte z żółtego filcu kółko o średnicy 7—8 cm, które Żydzi musieli zakupywać u władz miejskich i obowiązani byli naszywać na przodzie i tyle ubioru. W Hiszpanii i Portugalii nakazów przyszywania roty surowo przestrzegano, we Włoszech natomiast ustawy o noszeniu kolorowej odznaki wprowadzono w miastach dopiero w XV w. i znacznie zmniejszono rozmiary kółka. Oprócz naszywania kółek na odzieży zmuszeni byli Żydzi do noszenia żółtych kapeluszy o szczególnie wysokim kształcie (198) i czapek filcowych o sterczącym pionowo zakończeniu.

W przeprowadzaniu zarządzeń o odrębności ubiorów dla Żydów pozostawiono zarządom miast dużą swobodę i możliwość zwalniania od przymusu noszenia odznak, co stanowiło również źródło dodatkowych dochodów'. Powtarzanie w ciągu XV w. ustaw o ubiorach dla Żydów w różnych miastach niemieckich (Kolonia 1404, Augsburg 1434, Brun-szwik 1435, Rothenburg a. T. 1511) jest dowodem trwającego w Niemczech antagonizmu, gdy natomiast w innych krajach ustawy straciłv ¹⁹*' Y,^b'^{OT 2},^ydi*’ '^vy5ok'

zohy filcowy kapelusz ja-

w ciągu XV w. swe znaczenie.    _ko „znaka pochodzenia,

W podobnym położeniu jak Żydzi znajdowali się wyznawcy islamu — XITI w

105