str4 (27)

hostajów. Pasiaste układy futer z barwionymi na czerwono szeregami skórek weszły do francuskich motywów heraldycznych pod nazwą gueules.

W tkaninach wełnianych, używanych często na ubiory, występują już od XII w. barwy w układach pasowych. Wprowadzone do wątku barwy tworzyły raporty rozłożone w takich od siebie odstępach, że na męskim lub kobiecym biiaud na całą długość ubioru mogły znajdować się tylko dwa powtórzenia układu barw. Moda barwnych pasów na tkaninach, ułożonych zawsze poziomo na ubiorze, obejmowała całą ówczesną Europę i przeciągnęła się jeszcze do XIII i XIV w. Najwięcej przykładów używania tkanin pasiastych przechowało się w malarstwie dopiero z późnego okresu tej mody.

W ubiorach kobiecych zarysowuje się nowa moda również około 1 }40 r., a jej odmiany można śledzić w dziełach sztuki, zwłaszcza w rzeźbie pełnej. Najpiękniejsze przykłady strojów kobiecych 7. połowy Xli w. są w portalu królewskim w Chartres — w wydłużonych posągach królewskich kobiet ze Starego Testamentu. Podobne stroje są znane z pozostałych w całości lub we fragmentach portali kilku kościołów francuskich tego okresu: Etampes, Lc Mans, Bourges, z fragmentów rzeźb z Corbeil przeniesionych do St, Denis i in. W miniaturach ilustrujących treść ówczesnych rękopisów podane są również podobne motywy ubiorów i zdobienia.

Najważniejszym dążeniem mody XII w. jest podkreślenie ubiorem wysmukłej budowy ciała kobiecego. Kilka modeli sukien, widocznych na posągach w Chartres (144 a-d), różni się od siebie tylko drobnymi szczegółami wykończenia. Na posągach kobiecych powtarza się zestawienie obcisłej sukni wierzchniej, nisko przepasanej, z szerokimi rękawami, nałożonej na cienką suknię spodnią, z której widać tyiko końce wąskich rękawów. Rękawy ubioru wierzchniego są bardzo szerokie; w jednym z przykładów nadmierną szerokość rękawów zmniejszono węzłami na tkaninie rękawów, co stanowi również i motyw dekoracyjny. Przy opuszczeniu rąk rękawy ciągnęłyby się po posadzce razem z narzuconym na ramiona płaszczem. We wszystkich ubiorach kobiecych z Chartres i innych zabytkach tego okresu powtarzają się obszycia z barwnej i wzorzystej tkaniny lub haftu przeważnie o motywach geometrycznych.

Zaznaczone w górnej części ubiorów kobiecycit drobne faidy poprzeczne tworzyły się zapewne na cienkiej tkaninie przy sznurowaniu nic zeszywanych boków sukni. W ten prosty i jeszcze nieporadny sposób starano się wywołać efekt dobrze przylegającego ubioru. W dawniejszych -rekonstrukcjach rysunkowych ubiorów z Chartres podawano suknię kobiecą jako skrojoną z dwóch części, jednak zawsze aż do XV w. suknia kobieca była skrojona jednolicie, a tylko rozszerzano ją klinami od bioder, podobnie jak i ubiory męskie. Zaznaczone na rzeźbach żłobkowania pionowe i poziome ubiorów kobiecych, o bardzo regularnym ukiadzie wgłębień, mogą wskazywać na specjalne zabiegi marszczenia cienkiej wełnianej tkaniny w drobne fałdki przed nałożeniem sukni.

Pasy zwisające na sukniach kobiecych w Chartres są ozdobne i mają układ później nie spotykany. Szersze ozdobne części pasa kobiecego, z motywami geometrycznymi, przypominają szerokie borty tkane przy pomocy krosienek z tabliczkami. Część skręcana w sznury, od węzła na przodzie opadająca ku dołowi, może być z pozostałej długości osnowy. Prastara technika tkania wzorzystych taśm znana jest nie tylko z zabytków, lecz i z późniejszych ilustracji rękopisu francuskiego, datowanego na 140! r., gdzie przedstawiona została jako domowa robótka kobieca. Wzorzyste paski kobiece w Chartres ujmują suknię kobieca w stanie; skrzyżowane w tyle przechodzą drugi raz do przodu już niżej -■ na wysokości bioder. Węzeł na przodzie jest już na części sznurowej, która, u dołu

120

9 — Historia ubiorów