Strona9

m.in. w wynikli spalania zanieczyszczonych siarką paliw stałych i płynnych (np. węgla, ropy naftowej) w silnikach spalinowych, w elektrociepłowniach¹, elektrowniach cieplnych². Największy udział w emisji S0₂ ma przemysł paliwowo-energetyczny. Opalana węglem (zwykle zanieczyszczonym) elektrownia o mocy 1000 MW emituje do atmosfery w ciągu roku 140 000 ton siarki, głównie w postaci S0₂. Dwutlenek siarki utrzymuje się w powietrzu przez 2-4 dni i w tym czasie może się przemieścić na bardzo duże odległości.

W powietrzu S0₂ utlenia się do trójtlenku siarki (S0₃), a ten z kolei łatwo reaguje z wodą (z parą wodną zawartą w powietrzu) tworząc kwas siarkowy (H₂S0₄), jeden ze składników kwaśnych deszczów.

so₂ + I 0₂ ^ so₃ h₂so₄

proces fotochemiczny proces katalityczny

Związki azotu. W atmosferze występuje wiele związków azotu: tlenek azotu (NO), dwutlenek azotu (N0₂), podtlenek azotu (N₂0), nadtlenek azotu (N0₃), trójtlenek azotu (N₂0₃), pięciotlenek azotu (N₂0₅), amoniak (NH₃) oraz kwasy: azotawy (HN0₂) i azotowy (HN0₃). Wiele z nich, głównie tlenki azotu, to naturalne składniki atmosfery, tworzące się w efekcie np. wybuchów wulkanów. W niewielkich ilościach nie są substancjami toksycznymi, jednak ich nadmiar powstający podczas procesów produkcyjnych (obróbka wysokotermicz-na, komory paleniskowe elektrowni) oraz w silnikach spalinowych powoduje, że stają się one niebezpiecznymi zanieczyszczeniami atmosfery. W szczególności groźne są bezbarwny i bezwonny tlenek azotu oraz brunatny o duszącej woni dwutlenek azotu. Mogą się one kolejno utleniać do pięciotlenku azotu, który w obecności pary wodnej tworzy kwas azotowy (HN0₃), jeden ze składników kwaśnych deszczów.

W gospodarstwach hodowlanych częste są skażenia powietrza amoniakiem (NH₃) uwalnianym w procesach rozkładu szczątków organicznych. Gaz ten w tych przypadkach jest raczej uciążliwy niż szkodliwy.

^ł Tlenek węgla powstaje w wyniku niezupełnego spalania węgla lub jego związków. Głównym źródłem tego gazu są:

-    spaliny z silników pojazdów mechanicznych, w szczególności benzynowych (70-80% ogólnej emisji CO);

-    przemysł metalurgiczny, elektromaszynowy i materiałów budowlanych;

-    elektrociepłownie, elektrownie cieplne;

-    koksownie, gazownie;

-    paleniska domowe.

Tlenek węgla jest gazem silnie toksycznym. Ze względu na małą masę właściwą (1,25 kg/m³, gęstość względna 0,97) łatwo rozprzestrzenia się w powietrzu atmosferycznym. Jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ jest to gaz bez smaku, zapachu, barwy, a więc zmysły ludzkie nie ostrzegają przed nim.

Dwutlenek węgla powstaje podczas wszelkich procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych, a także w procesie oddychania organizmów żywych. Dwutlenek węgla w atmosferze nie stanowi bezpośredniej groźby pod warunkiem, że nie nastąpi naruszenie równowagi biologicznej, spowodowane nadmierną jego emisją do atmosfery. Dwutlenek węgla - oprócz roli naturalnej izolacji termicznej - spełnia w przyrodzie również niezwykle ważną rolę jako materiał do budowy substancji organicznej roślin. Jest on podstawowym źródłem węgla pobieranego przez rośliny z powietrza w procesie fotosyntezy.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) to związki chemiczne zbudowane z węgla i wodoru, zawierające w cząsteczce kilka pierścieni aromatycznych. Węglowodory pojawiają się w powietrzu w wyniku parowania lub spalania paliw, głównie węgla, ropy naftowej i ropopochodnych. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne powstają także podczas palenia tytoniu. Jednym z bardziej niebezpiecznych węglowodorów jest 3,4-benzopiren, będący substancją rakotwórczą. Największy udział w wytwarzaniu 3,4-benzopirenu (ok. 70%) ma transport samochodowy.

97

1

   Elektrociepłownia - zakład wytwarzający równocześnie z energią elektryczną energię cieplną. Dzięki wykorzystaniu ciepła odpadowego elektrociepłownia charakteryzuje się dużą sprawnością całkowitą (ok. 70%), ale jest bardzo uciążliwa dla środowiska, gdyż emituje dużą ilość zanieczyszczeń gazowych i pyłowych.

2

   Elektrownia cieplna - zakład wytwarzający energię elektryczną, wykorzystujący jako paliwo węgiel kamienny i węgiel brunatny oraz gaz ziemny. Elektrownia cieplna oddziałuje szkodliwie na środowisko, przede wszystkim na skutek emisji produktów spalania, np. popiołu lotnego, dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla, dwutlenku węgla. Uciążliwe dla środowiska są także składowiska węgla, odpady, ścieki oraz hałas.