strona (81)

przysadki mózgowej (MSH, ang. melanocyte stimulating hormone), u ludzi wpływ tego hormonu jest również bardzo prawdopodobny.

Melanogenezę hamują hormony kory nadnercza, witamina C i grupy sulfhydry-lowe znajdujące się w skórze.

U wielu ludzi pigmentacja skóry ujawnia się kilka minut po naświetlaniu UV-A, zależy ona od prekursorów melaniny zmagazynowanych w skórze. Bezpośrednie ciemnienie skóry określa się skrótem (IPD, ang. immediate pigment darkening). IPD nadaje skórze barwę brązowomiedzianą. jest nietrwałe, ustępuje po kilkunastu godzinach. Właściwa pigmentacja, zależna od melanogenezy, występuje ze znacznym opóźnieniem po powtarzanych naświetlaniach, jest spowodowana pobudzeniem aktywności melanocytów i trwa mniej więcej tak długo, jak długo przesuwają się keratynocyty od warstwy rozrodczej do złuszczenia, tj. około 28 dni (ang. turnover time). Po naświetlaniach UV-B pigmentacja występuje nieco później niż po UV-A, nadaje skórze podobną barwę, w pierwszych dniach zakłóconą rumieniem. Po naświetlaniu UV-C pigmentacja występuje z opóźnieniem, jest słaba i nadaje skórze barwę szarą.

Wartość ochronna melaniny jest dyskusyjna. Pochłania ona promienie UV silniej niż IR, ale także światło widzialne do IR-A. Skóra ciemna silniej wydala ciepło drogą promieniowania niż skóra jasna. Pigmentacji przypisuje się także właściwości ochraniające przed promieniowaniem cieplnym i przed przegrzaniem, jednak stanowi ona podstawowy czynnik totoprotekcyjny. Przed promieniowaniem UV chroni także grubienie warstwy rogowej naskórka (występujące po ekspozycji na to promieniowanie).

2.8.3. Działanie na naskórek

Naskórek ma pochodzenie ektodermalne, skóra właściwa mezodermalne. Na skórek jest to nabłonek wielowarstwowy rogowaciejący, składa się z warstwy rozrodczej Malphighiego, dzielącej się na podstawową i kolczastą, warstwy ziarnistej, war siwy jasnej i zewnętrznej warstwy rogowej. Komórki naskórka są nazywane keraty nocytami. Nabłonek odradza się bezustannie, a keratynocyt przechodzi kolejne warstwy od rozrodczej do rogowej, w której obumiera i ulega złuszczeniu. Ta droga do zaprogramowanego obumarcia nazywana jest apoptozą.

Grubość naskórka wynosi od 0,07 do 0,12 mm i jest większa u mężczyzn niż u kobiet. Część zewnętrzna naskórka, tj. warstwa rogowa, ma mniej niż połowę tej grubości, lecz może się powiększyć, nawet czterokrotnie, pod wpływem UV, a wielokrotnie więcej pod wpływem oddziaływań mechanicznych (np. na piętach i dło niach). Keratyna warstwy rogowej intensywnie pochłania UV, chroniąc tkanki głębiej położone.

2.8.4. Działanie przeciwkrzywicze

Pod wpływem promieniowania UV o długości mniejszej niż 320 nm, a więc z za kresu B i C, powstają witaminy D₂ i D₃ przez utlenienie steroli, pospolitych związ ków występujących w niewielkich ilościach w organizmach, także w skórze ludz i zwierząt. Do steroli należą znane powszechnie cholesterole. Z 7-dehvdrocholesttolt

81