Stopy metali (1)

ków stopowych pogarsza własności plastyczne stopu. Mosiądze do obróbki plastycznej są stosowane w postaci odkuwek, prętów, kształtowników, drutów, blach, rur i taśm. Mosiądze dwuskładnikowe, tj. bez dodatków stopowych, mają dużą podatność do obróbki plastycznej, szczególnie na zimno. Mosiądze wieloskładnikowe, tzw. specjalne, są z dodatkiem aluminium, niklu (w tym wysokoniklowe, zwane nowym srebrem), manganu, żelaza i ołowiu. Nadają się do obróbki plastycznej na gorąco, są odporne na korozję i mają podwyższone własności mechaniczne. Stosuje się je głównie w przemysłach okrętowym i elektromaszynowym oraz samochodowym (mosiądz CuZnlOsn, zawierający ok. 10% cynku i 0,25+75% cyny).

Brązy dzieli się na odlewnicze i do obróbki plastycznej. W zależności od nazwy głównego składnika stopowego rozróżnia się brązy: cynowe, aluminiowe, berylowe, krzemowe, manganowe i inne. Gdy są stopami wieloskładnikowymi (w tym wysokoniklowe, zwane nowym srebrem) są bardziej złożone (np. brąz krzemowo-cynko-wo-mangano\vy).

Brązy odlewnicze są przeważnie wieloskładnikowe i zawierają: cynę do 11%, ołów do 33%, aluminium do 11%, krzem do 4,5%, cynk do 7%, mangan do 2%, żelazo do 5,5%, nikiel do 5,5% i fosfor do 1,5%. Ołów polepsza lejność stopu, a aluminium, żelazo, mangan i nikiel podwyższają własności mechaniczne. Cynk stosuje się głównie w celu zastąpienia drogiej cyny. Zastosowanie brązów odlewniczych jest wszechstronne. Stosuje się je m. in. na części maszyn, osprzęt parowy i wodny, łożyska ślizgowe, aparaturę chemiczną w przemysłach chemicznym, okrętowym, lotniczym, papierniczym, górniczym i wielu innych.

Brązy do obróbki plastycznej zawierają: mangan do 5,5%, aluminium do 11%, cynę do 7%, krzem do 3,5%, nikiel do 6,5%, beryl do 8,6%, fosfor do 0,3%, cynk do 5%, ołów do 3,5% i żelazo do 5,5%. W brązach do obróbki plastycznej stosuje się mniejsze ilości dodatków stopowych niż w brązach odlewniczych w celu uzyskania lepszych własności plastycznych stopów.

Brązy cynowe o zawartości cyny ok. 11% mają największe zastosowanie. Ze wzrostem cyny do 13% wzrasta również wytrzymałość brązów (do 470 MPa), ale dalszy wzrost zawartości cyny powoduje obniżenie wytrzymałości.

Brązy cynowe do obróbki plastycznej na zimno zawierają najczęściej 3,5+9% cyny i ok. 0,2% fosforu. W brązach do obróbki plastycznej na gorąco zawartość fosforu musi być mniejsza i wynosi do 0,15%. Obróbkę plastyczną na gorąco wykonuje się w temperaturze do 700°C. Z brązów cynowych z dodatkiem fosforu wykonuje się sprężyny, elementy przyrządów kontrolno-pomiarowych, rurki manome-tryczne, sita papiernicze, elementy przeciwcieme i druty do spawania.

Jako stopy odlewnicze stosuje się brązy o zawartości ok. 10% cyny, niekiedy z dodatkiem ok. 1% fosforu, poprawiającego lejność. Brąz ten jest stosowany na łożyska ślizgowe, osprzęt parowy i wodny. Często stosuje się brązy cynowe z dodatkiem cynku i ołowiu. Na przykład brązy CuSn4ZnPb4 i CuSn4ZnPb3 (zawierające 3+5% Sn, 3+5% Zn i 1,5+4,5% Pb) stosuje się z powodzeniem jako stopy łożyskowe na łożyska ślizgowe. Brąz ten służy do obróbki plastycznej na zimno i na gorąco.

Brązy krzemowe zawierają 2,5+4,5% Si oraz dodatkowo mangan, cynk tub żelazo. Krzem i cynk polepszają znacznie własności odlewnicze, a mangan i żelazo własności mechaniczne. Charakteryzują się dobrą lejnością i są odporne na korozję.

WW.IMSip.COffl.pl

127