Zdjęcie1235 (4)

formy myjlcnlo, na których Idealizm buduj# ** J.

systemy, za wytworami rzeczywiztofcl pr*yrodni«'J i Jako narzędzia przystosowania pozostaje zalotne równo od swego naturalnego przedmiotu, jak ‘ przyrodzonego ustroju posługujących się nimi istot żywych.

Z drugiej strony, idealizm utrzymał w mocy niektóre ze starych argumentów, które pozwalały mu wykazywać, te nuturalistycznn koncepcja iwiata Jako całość porusza sic po błędnym kole. Nic ulega wątpliwości, te przyrodniczy ewolucjonizm zakłada jako warunek swej ważności poznawczej idealną prawomocność tych samych zasad myślenia i sprawdzianów wartościowania praktycznego, które usiłuje genetycznie wyprowadzić z rzeczywistości przyrodniczej. Idee są wprawdzie narzędziami realnej adaptacji istoty żywej do środowiska, ale jest tak tylko wtedy, gdy traktuje sic je nie jako realności, lecz jako idee odnoszące się do rzeczywistości I z tego punktu widzenia posiadające ważność poznawczą albo też jej pozbawione. System idei, składających się na teorią ewolucjonistyczną sam podaje sic * pewnością za poznawczo ważną teorię rzeczywistości, nie zaś tylko za część rzeczywistości. Cała treść ewolucjonizmu jako systemu racjonalnego podlega kryteriom Idealnym, a więc właśnie tym kryteriom, które pragnie on pozbawić charakteru idealnego. W tej mierze, w jakiej udaje mu się zredukować myśl do funkcji biologicznych, pozbawia on obiektywnego znaczenia sam siebie i przeprowadzoną przez siebie redukcję. Inaczej mówiąc, roszczenie do obiektywnego znaczenia jego formy okazuje się fałszywe w świetle jego treści.

Analogiczne rozumowanie można zastosować odnośnie do praktycznego sprawdzianu nauki przyrodniczej. Jeżeli ten sprawdzian ma być obiektywnie ważny poznawczo, musi zakładać istnienie obiektywnych kryteriów oceny działalności praktycznej jako zakończonej sukcesem. Ponieważ jednak sprawdzian praktyczny jest z założenia niezależny od teorii, kryterium sukcesu nie możemy uczynić adaptacji Istoty działającej do otoczenia naturalnego, gdyż koncepcja istoty dzia-

iTjącej jako istoty iywtj, koncepcja otoczenia naturalnego t cala koncepcja adaptacji powstały dzięki czysto teoretycznym studiom, prowadzonym zgodnie ze sprawdzianami teoretycznej ważności poznawczej. Sprawdzianów sukcesu praktycznego należy więc szukać w sferze praktycznych wartości ludzkich, które gwarantują obiektywność testu praktyki jedynie pod warunkiem, ża same są obiektywne jako wartości, a nie tylko fakty egzystencjalne, tj. pod warunkiem ża nie są tylko reakcjami istot żywych na ich środowisko. jak wyobraża to sobie biolog jako teoretyk, lecz stanowią obiektywne wartości Idealne, których istnienie zakłada moralista, artysta, człowiek religijny itd. Praktyczny sukces zastosowań nauk przyrodniczych może więc być dowodem obiektywnego waloru tych ⁿf^uk Jako narzędzi adaptacji, jeżeli przyjmujemy — niezależnie od racji teoretycznych — jakieś obiektywne wartości w rodzaju wartości moralnych w rozumieniu kantyzmu, które nie są wytworami ewolucji biologicznej i mogą służyć za miarę praktycznych rezultatów naszej działalności. Jeżeli nie ma żadnych obiektywnych wartości, które byłyby niezależne od wartości wytworzonych w ciągu ewolucji biologicznej rodzaju ludzkiego, test naturalizmu, oparty na jego stosowalności praktycznej, pozbawiony jest praktycznego znaczenia.

Bez .względu na to, jak trafna jest krytyka teorii ewolucji przyrodniczej przez idealizm (a przedstawiliśmy tu w uproszczeniu jedynie dwa najważniejsze argumenty spośród wielu, jakie można znaleźć w idealistycznej literaturze), jego słaby punkt polega na tym, że nie rozporządza on żadną doktryną pozytywną. która umożliwiałaby rozwiązanie problemów, wysuniętych przez teorię ewolucji. Podczas gdy naturalizm dokonał ogromnego postępu i w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat uległ głębokim zmianom. Idealizm pozostał w tym samym miejscu, w jakim znajdował się na początku zeszłego stulecia; zamiast badać naturę Jako dynamiczny i zmienny przebieg, zajmuje się on ciągle naturą jako niezmienną substancją lub układem substancji, tak samo jak w czasach, gdy bez-

sia