Zdjęcie1253 (3)

»PM\u1iołi4 i1,i)ą«r iK' wlącty# do Uli*) I**¹ _Ąt nr hlnnk, l» wm la norii poioil#|«* u# wd^{f ł|}

\vą priyulokl, I lo, był mole, nillfslej.

X lenn powodu uwalamy, I# Indukcyjnych ciynnofcl ipolmnych nic powinny krpwuł I* dedukcje i teorii Jul litnlejących. Zamlut był tP podrzędnym diialim JaklcJI domniemanej ogólnej »«* orli ciynnolcl, winny one - w kiłdym raili obecnie - stanowił nlmleini dyscyplinę. Oczywiście, Jakkolwiek daleko lidiliby jej nlezileżnośł, dyscyplina U muii tworzył galąi socjologii ze w/glądu na wyraźnie społeczny charakter jej przedmiotu. Zarazem Jednak dyscyplina ta nie powinna zapominał, że między czyn. nośolnml iwoliclo społecznymi i czynnościami, które społecznymi nie są, może istnieć wiele doniosłych po. doblcńslw. Skupiając uwagę na właldwtj sobie dziedzinie, nie powinna ona zamykał oczu na to, co robi sic w dziedzinach sąsiednich. Nie tylko winna ona był gotowa sprawdzał powstałe gdzie indziej hipotezy na temat czynności Jako takich przez stosowanie ich do badanego przez siebie rodzaju faktów, lecz również powinna dążył do formułowania w wyniku własnych indukcyjnych badań hipotez, nadających si< do _u. stosowania przez innych uczonych poza jej granicami.

CZYNNOŚCI LUDZKIE A RZECZYWISTOŚĆ KULTUROWA

Ta sugestia, aby indukcyjne badania socjologiczne czynności społecznych uniezależniły się od ogólnych psychologicznych teorii działalności, a socjologowie porzucili nazwą „psychologia społeczna" Jako symbol zależności dotychczasowej, znajduje usprawiedliwienie w faktycznych wynikach ogromnej pracy, jaka odbywa się od stuleci na rozległym obszerze faktów zwanych „czynnościami ludzkimi'. Tylko niewielka część tej pracy została bowiem wykonana przez naukową psychologią, chociaż liczni badacze nazywali siebie potocznie psychologami, nie mając zawodowego przygotowania w zakresie psychologii i nie stosując metod psychologicznych. Większość indukcyjnych badań

248

A

^ ludiklch prowadzili Jedrnik •pccjalUci 'od JJjJJch nauk o kultur*# (...)

NIM. Mo choćby powierzchownie zapoznał sie i ty-_mi badaniami, ule mott wątpić, te wiele wysoce war-iościowych wyników teoretycznych osiągnięto po prostu dzięki systematycznej Indukcji, wychodzącej od danych empirycznych, tj. u walnej analizie czynności, pielących do rólnycb dziedzin. I choclat systematyczne badanie czynności społecznych trwa stosunkowo krótko, nie można zaprzeczyć, te nawet tutaj osiągnięto wiele dzląki bezpośredniej obserwacji (aktów.

Psychologiczne teorie działalności nie opierają sic na indukcyjnym uogólnieniu wyników badań, przeprowadzonych przez specjalistów w różnych dziedzinach nauk o kulturze. Psychologia Jako odrębna nauka pozytywna została zbudowana na obserwacji indywidualnych podmiotów ludzkich, wziętych w izolacji od całokształtu obiektywnej dziedziny kultury, w której podmioty te żyją | działają. Izolacja ta była często eksperymentalna ljjb kliniczna, zawsze zaś pojęciowa. Celem obserwacji psychologicznej Jest określenie podobieństw i różnic miedzy jednostkami, niezależne od konkretnych, złożonych i zróżnicowanych sytuacji, w jakich się one normalnie znajdują. Psycholog bada głąbiej jedynie działalność elementarną i stosunkowo jednorodną, którą można analizować bez oglądania sie na jej obiektywny związek z rzeczywistością kulturową, tj. jeżykiem, literaturą, sztuką, religią, wiedzą, techniką i stosunkami społecznymi. W rezultacie, psycholog ma nie większe prawo żądać, by wynikające z jego badań uogólnienia zostały uznane za ważne poznawczo w stosunku do czynności ludzkich w tych różnych dziedzinach kultury, niż ekonomista głosić, że jego uogólnienia, oparte na zbadaniu czynności ekonomicznych, są ważne poznawczo również w stosunku do czynności religijnych, estetycznych, intelektualnych i społecznych. Oczywiście, religioniśd, socjologowie, badacze sztuki lub wiedzy mogą i czasem powinni próbować, czy jakieś psychologiczne lub ekonomiczne teorie działalności dają sie rozciągnąć poza swoistą dziedziną, z której zostały indukcyjnie wypro-

249