Zdjęcie1375

sprawą społeczną 1 ma na celu co innego, ntteU terce stron. Sędzia, który bada pozew rozwodowy I nie zajmuje się ustalaniem, czy ta aeparacla jest na* czy wiście upragniona przez małżonków, lecz bada. czy wskazane w pozwie przyczyny podpadają pod którąś z kategorii, przewidzianych przez prawo.

Ale. by lepiej uświadomić sobie znaczenie działania I społecznego w tym zakresie, trzeba je obserwować nie tylko w momencie stosowania sankcji, przywracania naruszonego stosunku, ale takie wtedy, gdy działanie to się zaczyna.

W istocie jest ono konieczne po to. aby bądi ustalić bądź zmienić liczbą stosunków prawnych, objętych przez prawo restytucyjne; stosunków, których sama tylko zgoda zainteresowanych nie moie ani stworzyć, ani zmodyfikować. Takie są zwłaszcza stosunki, dotyczące stanu osób. Chociaż małżeństwo jest umową, małżonkowie nie mogą dowolnie zawiązywać go i rozwiązywać. Tak samo jest ze wszystkimi innymi stosunkami rodzinnymi, a jeszcze bardziej z tymi, które są regulowane przez prawo administracyjne. To prawda, że zobowiązania czysto umowne mogą powstawać i zanikać na mocy samej tylko zgody odpowiednich osób. Ale nie trzeba zapominać, że umowa właśnie społeczeństwu zawdzięcza twoją moc wiążącą. Załóżmy, te nie sankcjonuje ono wynikających z umów zobowiązań: stałyby się one wówczas rwy- I kłyml obietnicami o mocy jedynie moralnejWszel- J ka umowa zakłada więc, li za umawiającymi się stronami stoi społeczeństwo, gotowe interweniować, aby upewnić poszanowanie przyjętych zobowiązań. Ponadto, społeczeństwo nadaje moc obowiązującą tylko takim umowom, które mają wartość społeczną, tzn. odpowiadają przepisom prawnym. Zobaczymy nawet, ii niekiedy Interwencja społeczeństwa ma jeszcze bardziej pozytywny charakter. Społeczeństwo jest więc obecne we wszystkich stosunkach, określanych przez prawo restytucyjne, nawet w takich, które wydają się całkowicie prywatne, i obecność ta, acz

' A ten znowu autorytet moralny pochodzi z obyczajów, tj. ze społeczeństwa.

_{d łUW}„na (w każdym rade w stanie normal-J^esl niemniej Jednak zasadnicza.*

£%_łW$t przepisy o sankcji restytucyjnej są obce wspólnej świadomości, stosunki przez nie określane nie dotyczą wszystkich bez wyjątku. Oznacza to, ie ustalają się one nie między jednostką a społeczeństwem, lecz między ograniczonymi i specjalnymi częściami społeczeństwa, które w ten sposób zostają ze sobą powiązane. Ale, z drugiej strony, skoro społeczeństwo nie Jest w tych stosunkach nieobecne, musi być w nich mnie] lub więcej bezpośrednio zainteresowane, musi odczuwać ich reperkusje. A więc odpowiednio do siły, z jaką je odczuwa, interweniuje ono mnie] lub bardziej natychmiastowo i aktywnie za pośrednictwem specjalnych organów, powołanych do jego reprezentowania. Owe stosunki są tedy zupełnie inne od stosunków, regulowanych przez prawo represyjne, gdyż te ostatnie wiążą świadomość partykularną ze świadomością zbiorową, tzn. jednostkę ze społeczeństwem wprost i bez żadnego pośrednictwa

Reasumując: stosunki, regulowane przez prawo kooperacyjne o sankcjach rcstytucyjnych oraz solidarność, jaka znajduje w nich wyraz, są wynikiem podziału pracy społecznej. Wyjaśniliśmy zresztą, że na ogół stosunki kooperacji nie zawierają w sobie innych sankcji Do natury wyspecjalizowanych zadań należy wymykanie się spod działania świadomości zbiorowej, gdyż, aby coś było przedmiotem wspólnych uczuć, musi samo być wspólne, tzn. musi przedstawiać się wszystkim świadomościom i to przedstawiać się pod jednym i tym samym kątem. Niewątpliwie w tej mierze, w jakiej funkcjo odznaczają się pewną ogólnością, każdy może je jakoś odczuwać, i Musimy ograniczyć się tu do ogólnych wskazówek, mających zastosowanie do wszystkich form prawa re-stytucyjncgo. Dalej (VII rozdział tej samej księgi) znajdą się liczne dowody prawdziwości tej tezy odnośnie do tej części prawa rostytucyjnogo. które odpowiada solidarności, wytwarzanej przez podział pracy.

M7