img004 (70)

Audio Kurs

■ Czas przeszły

Tworzy go forma czasu teraźniejszego czasownika posiłkowego byt (być) wraz z imiesłowem przeszłym czasownika podstawowego.

Imiesłów powstaje najczęściej poprzez dodanie przyrostka -I do zakończenia bezokolicznika (po „odcięciu" końcówki -t) np. muset (musieć) - musel (musiat), byt (być) - byl (byt): samogłoski długie przechodzą w krótkie, dochodzi też do wymiany samogłosek, a niektóre imiesłowy są nieregularne. W 3 os. czasownik posiłkowy nie występuje.

ja    jsem volal, vola!a, volalo    my    jsme volali, volaly, yolala

_ (dzwoniłem, -am)    (dzwoniliśmy, -łyśmy)

ty    jsi Wal, Wala, Walo    vy    jste Wali, Wały, Wala

(dzwoniłeś, -aś)    (dzwoniliście, -łyście)

on, ona, ono Wal, Wala, Walo    oni, ony, ona Wali, Wały, Wala

(dzwonił, -a, -o)    (dzwonili, -ly, -ty)

W liczbie mnogiej końcówka -li przeznaczona jest dla form rodzaju męskiego żywotnego (np. kłuci volali - chłopcy wołali, dzwonili), końcówka -ly dla form rodzaju męskiego nieżywotnego i żeńskiego (np. holky zpivaly - dziewczyny śpiewały, stromy rostly - drzewa rosły), -la dla rodzaju nijakiego (np. mesta była - miasta były, auta jela - samochody jechały).

Czasowniki zwrotne, odmieniają się następująco:

ja jsem se myl, myła, myło

(myłem się, myłam się) ty ses myl, myła, myło (myłeś się, myłaś się) on, ona, ono se myl, myła, myło (mył się, myła się, myło się)

my jsme se myli, myły, myła

(myliśmy się, myłyśmy się) vy jste se myli, myły, myła (myliście się, myłyście się) oni, ony, ona se myli, myły, myła (myli się, myły się, myły się)

ja jsem si koupil, koupila, koupilo my jsme si koupili, koupily, koupila

(kupiłem sobie, kupiłam sobie)    (kupiliśmy sobie, kupiłyśmy sobie)

ty sis koupil, koupila, koupilo vy jste si koupili, koupily, koupila (kupiłeś sobie, kupiłaś sobie)    (kupiliście sobie, kupiłyście sobie)

on, ona, ono si koupil, koupila, oni, ony, ona si koupili, koupily,

koupilo

(kupił sobie, kupiła sobie, kupiło sobie) koupila

(kupili sobie, kupiły sobie, kupiły sobie)

W języku czeskim istnieją dwie formy zaimka zwrotnego: se oznaczający „się” i si oznaczający „sobie”, np. Oblekam se. (Ubieram się.) oraz Preji si. (Życzę sobie.). W 2 os. I. poj. z połączenia jsi i se powstaje ses a z potączenia jsi i si powstaje sis.

Kilka przykładów zastosowań form czasu przeszłego w zdaniach:

Ja jsem napsala dopis. (Ja napisałam Ust.)

Vy jste se divali na televizi. (Wy oglądaliście telewizję.)

Devcata była v divadle. (Dziewczęta były w teatrze.)

Myła jsem se. (Myłam się.)

Istnieją też formy czasu zaprzeszłego, ale są archaiczne.

W języku czeskim istnieją 3 rodzaje gramatyczne: męski (żywotny dla osób i zwierząt rodzaju męskiego i nieżywotny dla przedmiotów), żeński i nijaki.

W tabelkach żywotność oznaczona jest symbolem (ż), nieżywotność (nż).

Jeśli chodzi o liczbę, to, podobnie jak w języku polskim, istnieje podział na liczbę pojedynczą i mnogą.

Rzeczowniki odmieniane są przez 7 przypadków deklinacji. Dodatkowo na formę rzeczownika wpływają zakończenia mianownika (na samogłoskę lub spółgłoskę), istnieje też podział na odmiany twardo- i miękkotematowe.

W przedstawionych poniżej tabelkach uwzględnione są też końcówki, które występują obocznie w ramach tego samego wzoru odmiany.

■ Rzeczowniki rodzaju męskiego:

rzeczowniki zakończone na spółgłoskę:

typ nieżywotny    _______ ____

wzór 1. twardotematowy    wzór 2. miękkotematowy

(rzeczowniki zakończone na twardą (rzeczowniki zakończone na miękką spółgłoskę) - hrad (miasto)    spółgłoskę) - strój (maszyna)

11

www.jezykiobce.pl