img004 (96)

Audio Kurs

■ Czas przeszły

Tworzy go forma czasu teraźniejszego czasownika posiłkowego byt (być) wraz z imiesłowem przeszłym czasownika podstawowego.

Imiesłów powstaje najczęściej poprzez dodanie przyrostka -I do zakończenia bezokolicznika (po „odcięciu” końcówki -t) np. muset (musieć) - musel (musiał), byt (być) - był (był)] samogłoski długie przechodzą w krótkie, dochodzi też do wymiany samogłosek, a niektóre imiesłowy są nieregularne. W 3 os. czasownik posiłkowy nie występuje.

ja    jsem volal, volala, volalo my    jsme volali, volaly, volala

(dzwoniłem, -om)    (dzwoniliśmy, -łyśmy)

ty    jsi volal, volala, volalo    vy    jste volali, volaly, volala

(dzwoniłeś, -aś)    (dzwoniliście, -łyście)

on, ona, ono volal, volala, volalo    oni, ony, ona volali, volaly, volala

(dzwonił, -a, -o)    (dzwonili, -ły, -ły)

W liczbie mnogiej końcówka -li przeznaczona jest dla form rodzaju męskiego żywotnego (np. kłuci volali - chłopcy wołali, dzwonili), końcówka -ły dla form rodzaju męskiego nieżywotnego i żeńskiego (np. holky zpivaly - dziewczyny śpiewały, stromy rostly - drzewa rosły), -ła dla rodzaju nijakiego (np. mesta była - miasta były, auta jęła - samochody jechały).

Czasowniki zwrotne, odmieniają się następująco:

ja    jsem se myl, myła, myło    my jsme se myli, myły, myła

(myłem się, myłam się)    (myliśmy się, myłyśmy się)

ty    ses myl, myła, myło    vy    jste se myli, myły, myła

(myłeś się, myłaś się)    (myliście się, myłyście się)

on, ona, ono se myl, myła, myło oni, ony, ona se myli, myły, myła

(mył się, myła się,    (myli się, myły się,

myło się)    myły się)

ja jsem si koupil, koupila, koupilo my jsme si koupili, koupily, koupila (kupiłem sobie, kupiłam sobie)    (kupiliśmy sobie, kupiłyśmy sobie)

ty sis koupil, koupila, koupilo    vy jste si koupili, koupily, koupila

(kupiłeś sobie, kupiłaś sobie)    (kupiliście sobie, kupiłyście sobie)

on, ona, ono si koupil, koupila, oni, ony, ona si koupili, koupily,

koupilo    koupila

(kupił sobie, kupiła    (kupili sobie, kupiły

sobie, kupiło sobie)    sobie, kupiły sobie)

W języku czeskim istnieją dwie formy zaimka zwrotnego: se oznaczający „się” i si oznaczający „sobie”, np. Oblekam se. (Ubieram się.) oraz Preji si. (Życzę sobie.). W 2 os. I. poj. z połączenia jsi i se powstaje ses a z połączenia jsi i si powstaje sis.

Kilka przykładów zastosowań form czasu przeszłego w zdaniach:

Ja jsem napsała dopis. (Ja napisałam list.)

Vy jste se divali na televizi. (Wy oglądaliście telewizję.)

Devcata była v divadle. (Dziewczęta były w teatrze.)

Myła jsem se. (Myłam się.)

Istnieją też formy czasu zaprzeszłego, ale są archaiczne.

W języku czeskim istnieją 3 rodzaje gramatyczne: męski (żywotny dla osób i zwierząt rodzaju męskiego i nieżywotny dla przedmiotów), żeński i nijaki.

W tabelkach żywotność oznaczona jest symbolem (ż), nieżywotność (nż).

Jeśli chodzi o liczbę, to, podobnie jak w języku polskim, istnieje podział na liczbę pojedynczą i mnogą.

Rzeczowniki odmieniane są przez 7 przypadków deklinacji. Dodatkowo na formę rzeczownika wpływają zakończenia mianownika (na samogłoskę lub spółgłoskę), istnieje też podział na odmiany twardo- i miękkotematowe.

W przedstawionych poniżej tabelkach uwzględnione są też końcówki, które występują obocznie w ramach tego samego wzoru odmiany.

Rzeczowniki rodzaju męskiego:

ii rzeczowniki zakończone na spółgłoskę:

nieżywotny

wzór 2. miękkotematowy (rzeczowniki zakończone na twardą (rzeczowniki zakończone na miękką spółgłoskę) - hrad (miasto)    spółgłoskę) - strój (maszyna)

wzór 1. twardotematowy

11

www.jezykiobce.pl